Moet je groenten en fruit wassen?

Sinaasappels schillen we, een banaan moet gepeld. Maar appels kunnen zo uit het vuistje gegeten worden, net als wortels of - voor sommigen - zelfs kiwi's. Een krop sla of tomaat uit de winkel ziet er smetteloos uit. Hoe schoon zijn die producten eigenlijk, vraagt een lezer zich af. Is het nodig dat we onze groenten en fruit wassen?

Als het gaat om het verwijderen van eventuele bestrijdingsmiddelen, dan is het korte antwoord: nee, wassen hoeft niet. Zelfs schillen heeft vaak geen zin. De restjes van gewasbeschermingsmiddelen die op fruit of groente te vinden zijn, zijn verwaarloosbaar, zegt Ivonne Rietjens, hoogleraar Toxicologie aan de Wageningen Universiteit. 'En bovendien is dat residu, afhankelijk van het type stof, er vaak niet af te krijgen met wat water. Sommige middelen lossen slecht op in water of kunnen bijvoorbeeld makkelijk door de schil dringen.'

Tegen insecten

Met tweehonderd gram groenten en tweehonderd gram fruit per dag, zoals het Voedingscentrum ons adviseert, lopen we geen gezondheidsrisico's vanwege bestrijdingsmiddelen. De regels voor het achterblijven van zulke middelen zijn streng in de EU, vertelt Dorin Poelmans van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). 'In de teelt van producten wordt gekeken naar de hoeveelheid gewasbeschermingsmiddelen die nodig is om tot een goed eindproduct te komen. Op basis daarvan bepaalt men de maximale residu limiet (MRL), de Europese norm voor de maximale hoeveelheid achtergebleven gewasbeschermingsmiddel. Dat kunnen onder andere middelen tegen onkruid zijn, tegen insecten of schimmels. Het verschilt per product welk middel wordt gebruikt, hoeveel en wanneer. Veel stoffen worden bijvoorbeeld gebruikt nog voordat het eetbare deel volgroeid is; op een appel zal je geen middel tegen onkruid aantreffen.'

Maar hoe verschillend ook, voor al die stoffen geldt: het uiteindelijke restje op ons bord mag geen enkel gevaar opleveren. De MRL geldt daarom voor alle producten die in Nederlandse supermarkten te vinden zijn en ligt altijd onder veiligheidsnormen voor consumptie, zoals de aanvaardbare dagelijkse inname. En om de MRL te toetsen voor veilige consumptie gaat men altijd uit van het slechtste scenario, zegt Poelmans, van extreme porties, zoals vijf appels of 700 gram aardappels per dag. 'En het meetmoment is meteen na oogst, terwijl het natuurlijk even duurt voor de groente op je bord ligt en er tussendoor stoffen kunnen afbreken.'

Zowel de NVWA als de European Food Safety Authority komt jaarlijks met een rapport over de overschrijdingen van de MRL. Wat blijkt: ruim 97 procent van de producten zit keurig onder de MRL. 'Dat is een goede score', zegt Rietjens. 'De autoriteiten nemen hun steekproeven namelijk bevooroordeeld: ze onderzoeken actief juist producten waarvoor ze overschrijdingen van de limiet verwachten.'

Afbraak

Zelfs als een product een keer de MRL overschrijdt, is er geen nood aan de man vanwege de grote veiligheidsmarge, zegt Rietjens. Bovendien dringt bereiding van een product de concentratie bestrijdingsmiddelen terug. Een Vlaams overzichtsartikel uit 2010 in vakblad Food and Chemical Toxicology concludeert dat onder andere koken, inblikken en frituren het residu kan halveren tot wel tien keer verminderen. Verhitting zorgt soms voor afbraak, en bij frituren kunnen vetoplosbare bestrijdingsmiddelen in het frituurvet terechtkomen.

Zorgen over gewasbeschermingsmiddelen hoeven we ons dus zeker niet te maken, vindt Rietjens. 'Er zijn veel grote problemen met voeding en gezondheid, en dit is daar niet een van.' Wie toch liever geen verwaarloosbare restjes bestrijdingsmiddel op zijn groenten heeft, koopt ze biologisch.

En wassen of schillen? Uiteraard geldt ook voor deze voedingskwestie: baadt het niet dan schaadt het niet. Een zandophoping in een prei spoelen we natuurlijk weg. En hoewel een smetteloos ogende appel geen wasbeurt nodig lijkt te hebben, houdt Rietjens hem altijd even onder de kraan. 'Gewoon om vuil en stof eraf te halen. Voordat een appel in jouw hand belandt, weet je niet door hoeveel andere vieze handen hij is gegaan.'