Moeder is in de regel geen kwelgeest ex-man

Als wij professor Hoefnagels (Forum, 22 juni) moeten geloven, is het flink mis met het omgangsrecht in Nederland. Moeders frustreren de omgang van het kind met de vader. En als zij dat maar lang genoeg volhouden, laat de rechter het maar zo. Daarmee handelen moeders rechters in strijd met wet en internationaal verdrag en doen zij het kind ernstig tekort. Deze moeders moeten volgens Hoefnagels gestraft worden door plaatsing van de kinderen bij vader. Hij stelt zelfs de vraag of advocaten zulke procedures wel mogen voeren.

Deze laatste vraag wil ik graag beantwoorden. Want de praktijk is weer aanzienlijk genuanceerder dan Hoefnagels wil doen geloven. Het komt inderdaad voor dat een ouder, vaak de moeder, uit pure wraak, de andere ouder de omgang met het kind ontzegt. Uit louter kwaadaardigheid of jaloezie wordt zelfs de andere ouder van incest beschuldigd, waardoor de omgang soms voor jaren effectief kan worden gefrustreerd. Deze foute moeders bestaan maar zijn, zo is mijn ervaring, zeldzaam.

Vaker komt het voor dat de verzorgende ouder, meestal de moeder, zich verzet tegen de omgang omdat zij zich zorgen maakt over de wijze waarop de andere ouder met de kinderen omgaat. Niet onbegrijpelijk, vooral als de kinderen nog klein zijn en vader tijdens het huwelijk nauwelijks naar ze heeft omgekeken. Bij deze overbezorgde moeders doet een goede begeleiding vaak wonderen. Soms is er een extra onderzoek nodig, bijvoorbeeld door de Raad voor de Kinderbescherming, en een oordeel van de rechter om haar er van te overtuigen dat omgang, al of niet met beperkingen, best kan en voor het kind goed is.

In andere gevallen is geen sprake van overbezorgdheid maar heeft moeder genoeg van de vrijblijvende manier waarop vader met de kinderen omgaat. Uit onderzoek is gebleken dat in 25 procent van alle echtscheidingen de moeder wil dat de vader m omgang heeft met de kinderen. Dit zijn de moeders die zich soms tot het uiterste inspannen om de kinderen omgang te laten hebben met vader. Het is vader die het keer op keer laat afweten, te laat komt of beloftes doet en niet nakomt tot wanhoop van moeder die dit de kinderen maar moet zien uit te leggen. Maar als zij uiteindelijk besluit niet meer in de omgang te investeren, heb je de poppen aan het dansen en eist vader zijn rechten op. Vaak is er dan uiteindelijk wel een voor alle partijen te accepteren regeling te treffen.

Helaas komt het ook voor dat een ouder gegronde redenen heeft om de kinderen niet met de andere ouder mee te geven. Elke advocaat die geregeld omgangszaken doet, kent de voorbeelden. De vader die de kinderen blijkt te hebben misbruikt, de ouder met ernstige alcoholproblemen die desondanks met de peuter op de achterbank in de auto stapt, de ouder die dreigt de kinderen te ontvoeren of zelfs te vermoorden. Deze ouders kunnen hun recht op een normale omgang met hun kind verliezen in het belang van het kind. De verzorgende ouder die op deze ernstige gronden niet wil meewerken aan een omgangsregeling heeft al wil Hoefnagels anders doen geloven de wet aan zijn kant. Sterker nog: in dergelijke gevallen heeft de verzorgende ouder niet alleen het recht maar zelfs de plicht het kind tegen zijn vader te beschermen. Ook deze foute vaders komen in de praktijk weinig voor. Maar ze best. En dat maakt het noodzakelijk elke omgangskwestie zonder vooroordelen en met de grootste zorgvuldigheid te beoordelen.

Hoefnagels geeft blijk alleen oog te hebben voor de foute moeder en de goede vader als willoos slachtoffer. Door zijn blinde vlek voor de foute vader schaart hij zich aan de zijde van belangengroepen als de Dwaze Vaders. Hij zet hiermee niet alleen zijn onpartijdigheid als bemiddelaar op het spel, hij doet daarmee moeder en kind van foute vaders ernstig tekort.

Het is de taak van de advocaat te onderzoeken of omgang mogelijk is. Als sprake is van een onwillige ouder moet duidelijk gemaakt worden dat omgang niet vrijblijvend is maar een wettelijke plicht. Soms moet een (over)bezorgde of gefrustreerde ouder de weg worden gewezen naar de juiste hulpverlener. Soms ook is een procedure nodig om te voorkomen dat het kind tot onveilige omgang wordt gedwongen. Overigens betekent het niet dat er helemaal geen omgang moet zijn als het bij vader niet veilig is. Ook dan heeft het kind recht zijn vader te kennen en er contact meer te hebben. Al was het alleen maar om te voorkomen dat het kind zijn afwezige vader gaat idealiseren. In geval van onveiligheid kan een oplossing gezocht worden in bijvoorbeeld een begeleide omgangsregeling of omgang in een zogenaamd omgangshuis.

Maar veel beter is het, en hier ben ik het wmet Hoefnagels eens, als ouders de omgang niet door de rechter laten vastleggen maar zelf, zo nodig met behulp van een mediator, afspraken maken over de omgang en verzorging van hun kinderen. Met de juiste hulp kunnen soms ook zeer moeilijke, vastgelopen omgangsregelingen weer worden vlot getrokken.