Moeder des vaderlands
Het beeld dat zich opdringt is dat van een huisvrouw met schort, spruitjes schoonmakend aan de keukentafel. De scène is afkomstig uit een ondeugende VPRO-persiflage van een jaar of dertig geleden....
Hoewel Juliana vermoedelijk in haar lange leven nooit een spruitje heeft schoongemaakt, was zij de moeder, later de grootmoeder van het Nederlandse volk. Dit imago werd versterkt door de informele wijze waarop zij haar verjaardag vierde. Op Prinsjesdag was de rijtoer in de Gouden Koets voor haar belangrijker dan het voorlezen van de troonrede. Door de aanhankelijkheid en de vertedering die Juliana bij miljoenen wist op te wekken, heeft zij de monarchie weten te redden. De socialistische premier Joop den Uyl durfde de confrontatie met haar niet aan op het moment supreme tijdens de Lockheed-affaire in 1976. Juliana dreigde Den Uyl met succes met aftreden mocht prins Bernhard strafrechtelijk worden vervolgd naar aanleiding van de Lockheed-affaire. Als Den Uyl had doorgedrukt, had de PvdA niet alleen de volkswoede opgewekt, maar ook een progressieve bondgenote verspeeld. Juliana kon het namelijk goed vinden met sociaal-democraten. In de eerste plaats met premier Drees, maar later ook met Den Uyl. Terwijl haar moeder, Wilhelmina, en Bernhard niet vrij waren van behoudende en autoritaire neigingen, was Juliana begaan met een geweldloze wereldvrede en het lot van de verdrukten. In ruil daarvoor verlangde ze van de sociaal-democraten dat zij de monarchie geen strobreed in de weg legden. Bernhard keerde terug in het publieke leven, het aantal leden van het koninklijk huis werd fors uitgebreid en debatten over 'modernisering' van het koningshuis (lees: aantasting van de bevoegdheden van de koningin) werden in de kiem gesmoord. Dit neemt niet weg dat Juliana met hart en ziel de democratie was toegedaan. Zij heeft als eerste Oranje-vorstin de monarchie en het in essentie republikeinse concept van de ministeriële verantwoordelijkheid op een natuurlijke wijze aaneengesmeed. Hoewel de republiek uit democratisch oogpunt te verkiezen is boven de monarchie, heeft Juliana door vervulling van haar koningschap het republikanisme tot een randverschijnsel weten te reduceren. Huwelijksgeluk is in vorstenhuizen een zeldzaam verschijnsel. Met het zorgen voor Nachwuchs houdt het liefdesleven wel zo'n beetje op. Niettemin heeft Juliana een rijk en geslaagd leven geleid dat haar zeker voldoening heeft geschonken. Wat ze op Soestdijk aan liefde tekortkwam, heeft Juliana van talloze Nederlanders, Antillianen en Surinamers ruimschoots gecompenseerd gekregen.
