Mladic zit nu in een van de humaanste gevangenissen ter wereld

De 69-jarige Mladic krijgt de beschikking over een eenpersoonscel van 15 vierkante meter, voorzien van televisie, wc, wastafel, bureautje, boekenplanken en een intercom waarmee hij kan communiceren met de bewaking. Hij mag zich vrijelijk bewegen op 'zijn' verdieping, met een gemeenschappelijke ruimte waar de gevangenen zelf een maaltijd kunnen koken. Er staan een voetbaltafel, spelletjes en twee grote koelkasten. Gevangenen hebben de beschikking over satelliettelevisie en kranten uit voormalig Joegoslavië en mogen een uur per dag in de buitenlucht verblijven.

Bijstand
Als Mladic 'emotionele of fysieke' bijstand nodig heeft, staat die tot zijn beschikking. En ook zijn artistieke kant kan Mladic ontwikkelen, hij mag schilderen, beelden maken of ander handwerk verrichten in een speciaal kunst- en handwerklokaal. Ook computer- en Engelse lessen behoren tot de mogelijkheden.

Verder is er een sportzaal waar kan worden gevolleybald, gevoetbald en gefitnesst. Wie familiebezoek wil ontvangen, mag dat doen in een aparte bezoekruimte en iedere week komen er religieuze vertegenwoordigers langs bij de gevangenen die daar behoefte aan hebben. Ook een aparte medische afdeling is aanwezig met een 'toegewijde' medische ploeg. Computers zijn toegestaan, internet niet.

De voorzieningen in de gevangenis mogen misschien wrang overkomen op de slachtoffers en nabestaanden van de wreedheden in voormalig Joegoslavië. Maar bij de oprichting van het Joegoslavië-Tribunaal in 1993 moest de gevangeniseenheid een voorbeeld worden en voldoen aan de hoogste eisen op het gebied van de rechten van verdachten. Het oorlogstribunaal legt grote nadruk op het principe dat de verdachte onschuldig is tot het tegendeel is bewezen.

Zware misdaden
De 36 gevangenen die nu in de United Nations Detention Unit (UNDU) hun proces afwachten worden beschuldigd van zware misdaden: genocide, verkrachting, moord, haatzaaien: Serviërs tegen Kroaten, Kroaten tegen Bosnische Moslims, Macedoniërs tegen Albanezen, Albanezen tegen Serviërs. Toch zitten de gevangenen door elkaar, in een opvallend vreedzame mengelmoes, zo constateerde de Amerikaanse jurist Julian Davis Mortenson tijdens een bezoek aan het cellencomplex. 'Tegen alle verwachtingen in, zijn hier geen etnische getto's. Kroaten, Moslims en Serviërs komen samen op een manier die in hun thuisland ver te zoeken was toen zij aan de macht waren. Hoe kan dat?', vroeg hij zich af in het Amerikaanse onlinetijdschrift Slate.

'Een intrigerende omgeving', noemde oud-gevangene Ljube Boskoski, een voormalige Macedonische minister van Binnenlandse Zaken, de gevangenis. Hij herinnert zich volgens The Guardian dat Ante Gotovina, een Kroatische generaal die recent tot 24 jaar gevangenisstraf werd veroordeeld wegens vervolging van Serviërs, zijn oude aartsvijand Slobodan Milosevic tegenkwam. De voormalige Servische president leende hem een trui omdat hij het koud had. Ook jurist Mortenson constateerde opvallende broederlijkheid. Hij zag wijlen Milosevic met een plastic bordje op schoot gebak eten met een Bosnische Moslim die zijn aanstaande vrijlating vierde.

De VN-gevangenis wordt daarom wel de enige plek op aarde genoemd waar het Bosnië-vredesakkoord van Dayton volledig wordt uitgevoerd.

Vrede
De Bosnische Serviër Goran Jelisic, veroordeeld tot 40 jaar gevangenisstraf voor moorden in Brcko, zei op een gegeven moment niet zonder ironie dat de gevangenen 'vrede met elkaar hebben gesloten, maar stuk voor stuk bezorgd zijn dat het volk thuis dit ook zal doen', zo berichtte Sense Tribunal, een speciale nieuwssite over het Joegoslavië-Tribunaal.

De gevangenis kent de mogelijkheid van gerechtelijke geboden om gevangenen apart van elkaar te plaatsen, maar het Tribunaal wil niet kwijt of deze binnen de gevangenis zijn opgelegd.

Incidenten
Incidenten zijn er ook. Zo lekte via WikiLeaks uit dat oud-UNDU-directeur Timothy McFadden vertrouwelijke informatie naar Amerikaanse diplomaten zou hebben gelekt uit telefoongesprekken van de inmiddels overleden Milosevic met onder meer zijn vrouw. Karadzic vroeg daarop begin dit jaar om het terugdraaien van de beslissing om zijn gesprekken af te luisteren.

Oud-generaal Mladic zal in Scheveningen zijn voormalige schaakvriend Radovan Karadzic, politiek leider van de Bosnische Serviërs, tegenkomen. Wie veroordeeld wordt, moet de UNDU verlaten en zijn straf uitzitten in - minder moderne - gevangenissen in andere landen, die daarover afspraken gemaakt hebben met de VN.

Volg de Volkskrant op Twitter
Word vriend van de Volkskrant op Facebook