Mir heeft onverdiend imago van een hoop schroot

Het scenario werd bedacht door een Russische aspirant-kosmonaut, verspreid via internet-discussiegroepen, en opgepikt door de boulevardpers. 'Kunnen met de wrakstukken virussen op de aarde neerkomen?', vroeg het Duitse Bild. 'Bange burgers eisen: Schiet het Russische Schroot uit de Lucht.'

Er moest een woordvoerder van het vluchtleidingscentrum in Moskou aan te pas komen om het virusgevaar officieel te ontkennen. 'Geraaskal', zei Vladimir Solovjov geërgerd. Het ruimtevirus is het meest exotische van alle gevaren die er volgens de boulevardpers vastzitten aan het dumpen van de Mir in de Stille Oceaan, vrijdagochtend om zeven uur (Nederlandse tijd). De angst voor het ruimtestation berust op een mengeling van feiten en fictie - maar vooral op het onverdiende imago van de Mir in het Westen als een onbestuurbare hoop schroot.

Het is waar dat er in de Mir 140 soorten micro-organismen zijn ontdekt. De Amerikaanse astronaut Jerry Linenger, die in 1997 aan boord verbleef, schrijft in zijn boek Off the Planet dat het ruimtestation rook als een vochtige kelder. 'Er waren plaatsen waar je je hand liever niet in wilde steken.'

Kosmonauten vonden plekken schimmel achter de panelen die leefden van condensvocht en zich net zo voortplantten als op aarde. Het bleken dezelfde als de soorten die groeien op oud brood of in een vieze koelkast. Maar in de Mir waren ze - als gevolg van de sterke straling - gemuteerd tot vormen die plastic, metaal en glas aanvielen en verteerden. Vanwege een groenige schimmel die op elektriciteitsdraden groeide, moest de communicatie-apparatuur aan boord deels worden vernieuwd.

'De schimmels en de bacteriën zijn de echte bewoners van de Mir', zegt microbiologe Natalja Novikova van het Instituut voor Medische en Biologische Problemen. 'De kosmonauten zijn af en toe te gast.' Ze onderzoekt de micro-organismen sinds ze aan boord zijn ontdekt. 'Ze voelen zich er op hun gemak.'

Dat het krioelt van het leven aan boord van de Mir komt doordat het ruimtestation veel langer meegaat dan was gedacht. De Mir draait al vijftien jaar rond de aarde. Het instituut van Novikova had de gelegenheid proefmonsters uit de Mir te onderzoeken; dat heeft ertoe bijgedragen dat het ontwerp van het nieuwe Internationale Ruimtestation is veranderd. Er zijn minder hoekjes waar schimmels ongemerkt kunnen groeien en de astronauten besteden een paar uur per week aan het afnemen van panelen met een schimmelwerend middel.

Novikova gelooft niet dat de ruimteschimmels en bacteriën op aarde een catastrofe kunnen veroorzaken. Zelfs als de micro-organismen de hoge temperaturen tijdens de val door de dampkring zouden weerstaan, is er geen gevaar. 'Onze kosmonauten hebben maanden achter elkaar zonder problemen aan boord van de Mir geleefd', zegt ze. 'En er is meer dan eens apparatuur van de Mir teruggebracht naar de aarde, met micro-organismen en al, zonder dat we problemen hebben gehad.'

Nog groter dan de angst voor microscopische space invaders is die voor stukken ruimtepuin. De Mir weegt 143 ton, en 20 procent van het ruimtestation zal in 1500 stukjes en brokken terechtkomen in de oceaan. Maar als de computer van de Mir faalt, en het remmen te laat begint of te vroeg ophoudt, kan er puin op Japan, Nieuw-Zeeland of Chili vallen.

De Japanse tv heeft laten zien hoe het ruimtestation, dat is gezakt tot 225 kilometer hoogte, als een heldere ster langs de hemel beweegt. De secretaris van de Veiligheidsraad heeft een bezoek aan Washington uitgesteld in verband met de Mir. Het nieuws dat het Russische ruimtevaartagentschap een verzekering van 200 miljoen dollar heeft afgesloten voor het geval dat het dumpen van de Mir mis gaat, heeft de bezorgdheid onder de Japanners niet kleiner maar groter gemaakt.

Niemand heeft zoveel ervaring als de Russen met het dumpen van ruimtevaartuigen. Het verleden heeft bewezen dat de vluchtleiding in staat is de meest onverwachte situaties het hoofd te bieden; zoals in 1997, toen de Mir in botsing kwam met een voorraadcapsule en een van de modules van het ruimtestation lek sloeg.

Bovendien: onderzoekers hebben berekend dat de kans om een stuk puin op je hoofd te krijgen, kleiner is dan de kans de lotto te winnen.

De Russen zelf zien het einde van hun ruimtestation ook met gemengde gevoelens tegemoet. Voor hen is de Mir geen onbetrouwbare roestbak, maar het hoogtepunt van dertig jaar Russische ruimtevaart en een symbool van nationale trots. Parlementsvoorzitter Gennadi Seleznjov heeft het Kremlin gevraagd het einde van de Mir uit te stellen tot er een Mir-2 kan worden gebouwd. Tweederde van de Russen is volgens een peiling in februari tegen het dumpen van de Mir.

Aleksandr Kaleri, de kosmonaut die als laatste het luik van de Mir achter zich sloot, is bitter over het einde van het ruimtestation. 'Toen we de Mir hadden, waren we nog een grootmacht', zei hij tegen de Moscow Times. 'Maar als we de Mir kwijt zijn, zakken we weg uit de club van sterke naties.'

Een gecontroleerde neerstorting in zee

De Mir wordt door de aantrekkingskracht van de aarde langzaam naar beneden getrokken. De dump-operatie begint als de Mir is gedaald tot een hoogte van 220 kilometer.

In januari is er een Progress-vrachtschip aan de Mir gekoppeld. Het ruimtestation wordt zo gepositioneerd dat de raketmotor van het vrachtschip tegenovergesteld is aan de baan van de Mir. Boven de evenaar zal de motor een korte puls geven, en na één baan om de aarde nog eens. Daardoor remt de Mir af en begint het station te zakken.

Als de Mir is gezakt tot 210 kilometer hoogte wordt de motor ergens boven Afrika voor de laatste keer voor 15 tot 20 minuten ontstoken. Hierdoor valt de Mir steeds sneller terug naar de aarde. Op 150 kilometer hoogte breken uitstekende delen als antennes en zonnepanelen af.

Op 100 kilometer hoogte zal het station in stukken uit elkaar breken. De meeste zullen in de atmosfeer verdampen. Vanaf de aarde zal het lijken alsof een komeet uit elkaar spat. Naar schatting 1500 brokstukken - sommige zo groot als een auto - zullen een uur na het uitschakelen van de motor van de Progress in de Stille Oceaan vallen.