Minister Dekker: internationale adoptie per direct opgeschort na vernietigend rapport

Nieuwe aanvragen voor een adoptie uit het buitenland worden voorlopig niet meer in behandeling genomen. Ouderparen die al toestemming hebben gekregen om een kind naar Nederland te halen, mogen na een extra toets die procedure afronden.

Volgens Dekker is de Nederlandse overheid tekortgeschoten door jarenlang weg te kijken van misstanden tijdens adopties en hier niet op in te grijpen. ‘Het is pijnlijk te moeten constateren dat de overheid niet heeft gedaan wat er van haar mocht worden verwacht’, zei hij.

Volgens de minister heerste lange tijd het idee dat ouders met adoptie ‘goed’ deden. Hij noemde dit een goedbedoeld maar ook een wat naïef sentiment. ‘Het biedt weliswaar een verklaring voor het handelen van de overheid, maar geen rechtvaardiging.’ Dekker bood namens de overheid excuses aan.

Ernstige misstanden

Tijdens Nederlandse adopties deden zich jarenlang structurele en ernstige misstanden voor, stelde de commissie Onderzoek Interlandelijke Adoptie onder leiding van Tjibbe Joustra maandag. De commissie deed onderzoek naar Nederlandse adopties tussen 1967 en 1998 uit Bangladesh, Brazilië, Colombia, Indonesië en Sri Lanka. De patronen die ze zagen in de verschillende landen vertoonden opvallende gelijkenissen, aldus de onderzoekers.

Tijdens de adoptieprocedures was er sprake van corruptie en werden documenten vervalst om het achterhalen van de afkomst en identiteit van een kind onmogelijk te maken of te bemoeilijken. Ook werden kinderen onder dwang of tegen betaling afgestaan. Verder was er sprake van baby farming (vrouwen die op bestelling kinderen krijgen voor anderen) of zelfs ‘regelrechte kinderroof’. Tijdens adopties werd misbruik gemaakt van armoede, taboes of andere omstandigheden, zoals oorlogen en rampen. Sommige moeders deden onder valse voorwendselen afstand van hun kind.

De overheid wist sinds de late jaren zestig van deze misstanden, maar greep daarbij niet in. Oók niet als daar aanleiding voor bestond, aldus de commissie. Zowel de overheid als de bemiddelaars lieten de belangen van de adoptieouders prevaleren. Door de diepe verankering van het idee dat ouders met adoptie een goede bijdrage leverden aan de wereld, werden misstanden geaccepteerd of zelfs normaal gevonden, aldus het rapport. De wantoestanden komen volgens Joustra tot op de dag van vandaag nog voor: ‘Ook vóór 1967, na 1998 en in andere landen was sprake van adoptiemisstanden.’

Nieuw systeem

Daarmee rijst de vraag of buitenlandse adoptie in de toekomst moet worden voortgezet. Volgens de commissie kan het huidige systeem niet langer in stand blijven. Ook is het vrijwel onmogelijk een nieuw systeem op te zetten waarbij misstanden kunnen worden uitgesloten. De commissie zegt ‘ernstige twijfels’ hierover te hebben.

Volgens Joustra is adoptie fraudegevoelig omdat ‘arme mensen in dit systeem worden geconfronteerd met forse bedragen’. ‘De financiële prikkels zijn niet weggenomen en de vraag naar kinderen blijft bestaan.’ Hij pleitte ervoor de geleerde lessen ook ter harte te nemen bij nieuwe vormen van gezinsvorming, zoals draagmoederschap.

Dekker: ‘Het systeem is en blijft kwetsbaar en daarom moeten we ons herbezinnen op adopties uit het buitenland. Het nieuwe kabinet zal uiteindelijk een definitief standpunt in moeten nemen.’

Het ministerie besloot onderzoek te doen nadat bekend werd dat Nederlandse ambtenaren in de jaren zeventig en tachtig mogelijk betrokken waren bij illegale adopties uit Brazilië. In een aantal gevallen waren vertegenwoordigers van de overheid inderdaad betrokken bij adoptiemisstanden, aldus de commissie. ‘Ze handelden in strijd met de regels om adoptie mogelijk te maken of te bespoedigen’. Toch zijn volgens hen geen aanwijzingen gevonden voor omkoping of corruptie van Nederlandse ambtenaren.

Joustra: ‘We hebben verschillende gevallen gezien waarbij het niet te nauw werd genomen met de documenten. Soms werd er gezegd: die documenten regelen we op Schiphol wel. Maar wij hebben ons niet gebogen over de vraag of dat strafbare handelingen zijn.’

Veel documentatie is inmiddels vernietigd, maar de commissie kon achterhalen dat bemiddelaars wisten van de misstanden en dat enkelen ook zelf rechtstreeks of via personeel ter plaatse hierbij betrokken waren. ‘Zij lieten zich onder meer in met zelfverrijking, omzeiling van regelingen, de aanpassing van gegevens, of de inzet van frauduleuze advocaten en andere tussenpersonen met een bekende dubieuze reputatie’, aldus het rapport. ‘De commissie heeft niet kunnen vaststellen of dit slechts individuen betreft, of dat er sprake was van netwerken.’

Rechtszaak

In september spande Dilani Butink (28) een zaak aan over de misstanden bij haar adoptie uit Sri Lanka in 1992. De adoptieouders van Butink waren destijds eigenlijk in Sri Lanka om een ander kind op te halen, maar dat bleek niet beschikbaar. Een tussenpersoon kwam enkele dagen later ineens met baby Dilani op de proppen.

Doordat de gegevens in Butinks adoptiepapieren niet lijken te kloppen, is zij nooit in staat geweest te achterhalen waar zij precies vandaan komt en wie haar biologische ouders in Sri Lanka zijn. De rechtbank in Den Haag oordeelde dat zij te laat was met haar klachten.