'Minister Blok lijkt soms een autist'

Zijn land in het noorden van de provincie is zwart getrokken, af en toe waait een vleugje Waddenzee over de dijk verderop. In zijn Audi-stationcar is Calon (57, getrouwd, drie studerende kinderen) bijna een kilometer zijn akker ingereden, over een betonweg die hij recent liet aanleggen ('Dan kan ik blijven boeren tot ik oud ben.'). Met iPad in de hand ('Je hoeft niet altijd op de boerderij te zijn om een goede boer te zijn.') kijkt hij naar de weersvoorspellingen. Nu rust het land, 58 hectares, tot er in het voorjaar weer gezaaid en geplant kan worden. Intussen maakt Calon zich op voor zijn volgende klus. Het voorzitterschap van landbouworganisatie LTO Nederland.

Ook in die baan zal Calon veel van zijn lobbygesprekken met Den Haag vanaf een van zijn trekkers blijven voeren - grote John Deeres, tweedehands gekocht in Duitsland. Zijn stemgeluid lijkt afgestemd op het overschreeuwen van zijn landbouwmechaniek. 'Dit is hele zware grond. Moeilijk te bewerken. Maar heel vruchtbaar. Ik heb grote machines, die in korte tijd veel werk kunnen doen. Oogsten doen we meestal in augustus. Dan ligt politiek Den Haag toch stil. En wij gaan dan de hele nacht door.'

Hij - boerenzoon, opgewonden standje, gedreven netwerker en oud-gedeputeerde in de provincie Groningen voor de PvdA - begon in 2009 als voorzitter van Aedes. De vereniging van ruim driehonderd woningcorporaties die samen met 2,4 miljoen sociale huurwoningen in Nederland bezitten. Die corporaties werden, na de verzelfstandiging van de sector, geplaagd door corruptieschandalen, rampzalig gegoochel met financiële producten en potsierlijke investeringen als die in cruiseschip de SS Rotterdam. En door directeuren die tonnen verdienden terwijl ze met iedereen ruzie maakten.

_{(Reacties op dit interview van enkele betrokkenen vindt u onderaan het artikel.)}

Uw begin was niet erg gelukkig. Uw voorganger vertrok met een gouden handdruk van 1 miljoen euro en uw salaris van twee ton viel ook niet goed. In de media werd u 'de Calon Socialist'.

'Ik kreeg dat salaris aangeboden van de raad van commissarissen onder leiding van Hans Alders (PvdA-prominent) en heb er geen punt van gemaakt. Dat was een grote taxatiefout. Ik voelde de onderstroom in de samenleving niet goed aan.'

Staf Depla, de woonwoordvoerder voor de PvdA in de Tweede Kamer, sprak er schande van en stak het publicitaire vuurtje aan. 'Mijn vrouw Tanja werd gek van alle negatieve publiciteit. Dus toen ik op kennismakingsbezoek ging bij Eberhard van der Laan, (destijds ook minister, eveneens PvdA) zei ik direct: dit werkt niet, ik denk dat ik het toch maar niet doe. Van der Laan begon op mij in te praten, terwijl hij in een zijkamertje van zijn werkkamer zat te roken: dat we samen de sector schoon gingen maken.

'Na een uur zei ik: Oké, ik doe het, maar dan moet jij zeggen wat ik ga verdienen. Hij haalde een papiertje uit zijn zak. Op de onderste regel stond: 150 k in vaste dienst. Ik zei: maar dat kost Aedes meer dan die 2 ton bruto, waar iedereen nu zo boos over is. Toen kreeg ik een college dat het niet zo was. Ik zei: het is wel zo, maar jij verkoopt het maar in een persbericht.

'De volgende dag kwam er een berichtje op site van de Telegraaf: Van der Laan dwingt Calon tot lager salaris. En op het ANP: Calon gaat het waarschijnlijk niet doen. Hij zat verdomme gewoon te lekken. In een sms'je schreef ik hem dat ik er alsnog vanaf zou zien als hij niet snel een persbericht uitgaf met de punten die we hebben afgesproken. Een paar minuten later was dat bericht er. Nou komt het ergste. Staf Depla belde me: goed gedaan jongen. Ik zei: weet je dat dit wel méér is? Ja, maar dat was volgens Staf niet interessant. Het ging om de beeldvorming.

'Het was een grote dikke smerige bende. In de politiek heb je twee dingen nodig: een nooduitgang en een achteruitkijkspiegel, want de rottigheid komt altijd vanuit je eigen partij.'

Wat trof u aan bij Aedes?

'Tegen Alders had ik al eens gezegd: Aedes is een losersclub. Veel praatjes en weinig presteren. En ze waren arrogant en veel te duur. Toen ik op het kantoor vertelde dat ik bij vijftig leden in het hele land langs wilde, zeiden de mensen tegen me: dat doen we hier zo niet, de leden komen bij ons.

'De vereniging had ook een slechte verhouding met de Woonbond, met gemeenten en het kabinet. En naar bijeenkomsten van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) ging men niet, 'omdat we toch niets met de gemeenten hadden'. Maar je moet vriendjes worden en wat geven. Dan krijg je ook wat. Moet je nu eens kijken wat de VNG de afgelopen jaren voor de volkshuisvesting heeft betekend!'

'Met de Woonbond was het precies zo. Ik heb bij Aedes mensen horen zeggen dat die club de vijand was. Corporaties gedroegen zich tegenover huurders als monopolisten. Maar afgelopen jaren hebben we goed met de Woonbond samengewerkt. Met de Vereniging Eigen Huis en de makelaars hebben we samen een hervormingsplan voor de woningmarkt gemaakt. Daar ben ik nog steeds apetrots op.'

Met dat plan heeft de politiek niet veel gedaan. U sprak steeds gefrustreerder over Den Haag.

'Natuurlijk. De volkshuisvesting is verraden. Van de VVD kun je dat verwachten, die hebben maar één agenda: vastgoedontwikkeling. Maar van de PvdA is het een schandaal dat ze daaraan in dit kabinet hebben meegewerkt. Met zo'n flapdrol, zo'n Judas als Jacques Monasch, de PvdA-woordvoerder over wonen. Schrijf dat maar op. Hij nam constant de verkeerde besluiten. Hij haalde het godbetert in zijn harses om in het FD voor te stellen om de liberalisatiegrens voor huurwoningen te bevriezen op 710 euro. Dat is een technisch verhaal, maar de consequentie zou zijn dat het aantal sociale huurwoningen in Nederland nog verder afneemt.

'Na die publicatie belde hij mij. Ik reed bij Drachten op weg naar Den Haag. Hij zegt: wat vind je ervan? Ik zeg: ik vind het dom. Hij gooide de telefoon erop met de woorden: ik ben helemaal klaar met jou. Ik heb hem ge sms't: als dat jouw beste argument is, veel succes.

'Dit is mijn kritiek op dat soort Kamerleden: die lezen geen stuk, rekenen het niet na en denken er niet over na. Iemand waar ik wel veel respect voor heb is Adri Duivesteijn (PvdA'er die het woonakkoord dat Blok sloot met D66, ChristenUnie en SGP in de Eerste Kamer dreigde te torpederen, maar in ruil voor enkele aanpassingen toch voorstemde, red.). Ik maak vaak ruzie met die man, maar hij is eerlijk, staat ergens voor en snapt hoe het systeem werkt.'

Het is minister Stef Blok van Wonen en zijn VVD niet gelukt om de corporatiesector in te krimpen.

'Samen met de Woonbond en de VNG hebben we dat afgelopen jaren kunnen frustreren. Ook daar ben ik trots op. In het regeerakkoord van CDA en VVD stond zelfs nog een right to buy. Huurders zouden het recht krijgen hun corporatiewoningen te kopen. Was juridisch onhaalbaar. Blok heeft het op een andere manier geprobeerd, door corporatiebezit te splitsen in commercieel vastgoed en niet-commercieel vastgoed. Dat leek een manier om alsnog voor elkaar te krijgen dat corporaties massaal zouden gaan verkopen. Maar het is niet gebeurd.

'Blok is behoorlijk gefrustreerd, dat weet ik van zijn ambtenaren, dat we die huizen niet verkopen. Maar wij doen dat niet om hem te dissen, die woningen zijn gewoon nódig. Steeds meer mensen hebben een laag inkomen of onzeker werk. Ouderen moeten langer thuis blijven wonen. Voor geestelijk zieken is er steeds minder opvang. En ook vluchtelingen moeten een huis hebben.'

Deze maand gaf Blok de corporaties nog een veeg uit de pan. Jullie spelen Dagobert Duck in plaats van geld uit te geven aan nieuwbouw.

'Dat is een botte leugen en dat weet hij. Het is een frame om ons te dissen. De komende jaren gaan we steeds meer geld uitgeven aan bouwen, renoveren en verduurzamen. Verder is al dat geld waar hij het over heeft papieren vermogen, dat is gegroeid omdat huizen op een nieuwe manier worden gewaardeerd.

'Blok weet dat. Maar hij ziet dat in bijna alle verkiezingsprogramma's een verlaging staat van 'zijn' verhuurdersheffing, de belasting op bezit van corporaties die wij zo verfoeien. Het enige waar Blok mee bezig is, is het uitvoeren van het regeerakkoord. Toen wij in 2015 met het kabinet afspraken maakten over heffingen en investeringen door corporaties, moesten wij dat verkopen als een uitwerking van het regeerakkoord. Dat was grote flauwekul. Blok lijkt soms een autist en snapt weinig van volkshuisvesting. Maar ik heb geen hekel aan hem, het is ook een heel aardige man. En hij heeft humor. Hij spreekt op mijn afscheidssymposium.'

Hoe ziet u de toekomst van de volkshuisvesting?

'Rechts heeft verloren. De corporaties zijn uit het dal. Ook in Nederland wordt weer erkend dat er een groeiende behoefte bestaat aan meer betaalbare, duurzame huurwoningen. Dat zie je terug in de verkiezingsprogramma's.

'Dat besef dringt nu ook door in de rest van Europa. De obsessie met de vrije markt heeft veel boze burgers opgeleverd. Zie hoe in Spanje mensen uit hun huizen worden verjaagd door de bedrijven die voor een spotprijs sociale huurwoningen overnamen. Als voorzitter van Housing Europe word ik nu ineens weer uitgenodigd bij eurocommissarissen. Dat is lang niet gebeurd.'

'De woningbouwcorporaties zijn een belangrijk deel van ons sociaal kapitaal. Kijk eens rond in andere steden in Europa. Dan heb ik het over gewone steden als Aken of Antwerpen, niet eens over de banlieues in Frankrijk. Rijd met de tram naat de eindhalte, stap uit en loop 200 meter naar links en 200 meter naar rechts. Kijk hoe huizen erbij staan, wie er rondloopt en hoe ze eruit zien. En vergelijk dat met Nederland. Vind je het gek als mensen in dat soort steden hun middelvinger opsteken en een bom in je trein gooien? Ik keur dat niet goed, maar ik begrijp het.

'Nederland is wat dat betreft een paradijs. Ideologische prietpraat over 'de markt los het op' moet je bestrijden. De markt lost niets op. Als er geen geld is trekt de markt verder. De mensen blijven achter in wijken waar alles langzaam wegrot. Dan heb je alleen de sociale volkshuisvesting nog over om de samenleving te redden'

Tijd voor een nieuw, meeslepend verhaal over volkshuisvesting?

'Ja. In de zorg bijvoorbeeld is veel wegbezuinigd. Daar is veel te doen voor woningbouwcorporaties. Met gemeenten en zorginstellingen kun je nieuwe complexen bouwen. Daar is nu echt behoefte aan. Intussen maak ik mij wel zorgen over de cultuur in de corporatiesector. De nieuwe generatie corporatiebestuurders is te braaf. Door alle incidenten is er een cultuur ontstaan van afvinklijstjes en regelneukerij. Terwijl er nu juist mensen nodig zijn die buiten de lijntjes durven te kleuren.'