Minder stemmen in gemeenten op PVV dan bij parlementsverkiezingen; partij wel overal in de raad

In Rotterdam werd reikhalzend uitgekeken naar de tweestrijd tussen de PVV en de Leefbaar partij van wethouder Joost Eerdmans. Die werd door Leefbaar glansrijk gewonnen. De PVV krijgt in Rotterdam 4 procent van de stemmen, goed voor twee zetels.

Leefbaar verliest wel, maar blijft met 21 procent veruit de grootste partij. Leefbaar-leider en wethouder in Rotterdam Joost Eerdmans reageerde opgelucht. 'Het was een bikkelharde campagne. Wij hebben boven verwachting gepresteerd.' Bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer in 2017 haalde de PVV in Rotterdam nog 15,6 procent van de stemmen.

In Den Haag, een van de twee steden waar de PVV vier jaar geleden ook al deelnam, koerst de partij af op een fors verlies van vijf zetels. In Almere, de andere stad waar de PVV voor de tweede keer meedeed, verloor de PVV ook terrein: van negen naar twee zetels.

In Utrecht staat de PVV op 4 procent, ruim 3 procent minder dan vorig jaar. In Wilders' eigen bolwerk, zijn geboorteplaats Venlo, werd de PVV met 9,7 procent van de stemmen slechts de vijfde grootste partij.

Opvallend is dat de PVV zowel in Rotterdam als in Utrecht werd overvleugeld door zijn tegenpool Denk. In Rotterdam kwam Denk binnen op 8,8 procent, in Utrecht haalde de partij 3 zetels, een meer dan de PVV.

PVV-leider Wilders erkende dat de uitslag in sommige gemeenten is tegengevallen. 'Dat wil ik niet verhullen.' Desondanks toonde hij zich een 'tevreden mens'. Wilders benadrukte dat de PVV in 28 gemeenten voor het eerst deelnam en overal een voet tussen de deur heeft gekregen. 'Dat is niet niks.' Wilders zei te hopen dat zijn partij in gemeenten waar de PVV groot is geworden ook mag mee besturen. 'Wij zijn een serieuze partij.'

De PVV nam dit jaar in dertig gemeenten deel aan de gemeenteraadsverkiezingen. Dat is 28 meer dan vier jaar geleden toen de partij van Geert Wilders alleen meedeed in Almere en Den Haag. Het lijkt erop dat de PVV overal waar zij meedoet zetels heeft behaald.

In middelgrote steden als Zoetermeer, Enschede, Zaanstad en Dordrecht staat de PVV op drie zetels. Provinciehoofdsteden Maastricht en Arnhem zijn goed voor twee zetels. In Den Bosch blijft de partij steken op een zetel, in Hengelo haalt ze er twee.

Lokale partijen

Vooraf was gedacht dat winst van de PVV ten koste zou gaan van lokale partijen. Dat blijkt ten dele het geval te zijn. In Enschede, Venlo, Emmen en Delfzijl, waar de PVV voor het eerst meedeed, bleven lokale partijen de grootste. In Rucphen waar de PVV vorig jaar nog met afstand de grootste partij werd met bijna 40 procent van de stemmen, werd de Rucphense Volkspartij de grote overwinnaar met ruim 32 procent van de stemmen. De PVV komt hier nieuwe binnen met 20 procent.

Lokale partijen verloren wel fors in gemeenten als Purmerend, Zandvoort en Dordrecht, waar de PVV zetels won. PVV-lijsttrekker in Utrecht Henk van Deún reageerde gematigd positief op de uitslag voor zijn partij.

Deún zei tevreden te zijn met twee zetels, al had hij gehoopt op drie of meer. Tom Kuilder, lijsttrekker van de PVV in Emmen, was daarentegen 'hartstikke tevreden'.

Kandidaten in opspraak

Wilders bemoeide zich intensief met de campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen; hij ging in alle deelnemende gemeenten langs. Een aantal kandidaat raadsleden van de PVV raakte in de aanloop naar de verkiezingen in opspraak.

De opvallendste was de beoogde Rotterdamse lijsttrekker Géza Hegedüs. Hegedüs bleek in het verleden racistische uitspraken te hebben gedaan en te sympathiseren met de Britse historicus David Irving die tot celstraf werd veroordeeld omdat hij de holocaust ontkende. Een dag na zijn presentatie werd Hegedüs alweer door Wilders van de lijst geschrapt.

PVV-lijstrekker van Zaanstad Koert Calkhoven werd in 2016 bij de politie ontslagen omdat hij een vrouw drie jaar lang had gestalkt. De PVV handhaafde hem desondanks op de lijst.

In het Brabantse Rucphen werd Marie-Louise Kelderman van de lijst geschrapt omdat ze een paar jaar geleden op Facebook een foto van premier Mark Rutte had geplaatst naast een strop met de tekst 'Deel als je die gek ook wilt opknopen'.

Jan Wekema uit Oude Pekela trok zich terug van de kieslijst nadat De Telegraaf bekend had gemaakt dat hij 'prospect' (kandidaat lid) is van de omstreden motorclub Black Sheep MC.

De PVV kwam ook in opspraak door een reclamespotje dat aan de vooravond van de verkiezingen werd uitgezonden in de zendtijd voor politieke partijen. In het 2,5 minuten durende filmpje verschijnen onder de tekst 'Islam is' woorden als geweld, terreur en jodenhaat. Op het eind druipt er bloed van de letters. Tegen het filmpje zijn acht aangiften gedaan, premier Rutte noemde de video onsmakelijk.

De ontwikkelingen van vlak voor en na de verkiezingen op een rijtje
De gemeenteraadsverkiezingen van donderdag zullen het politieke landschap opnieuw veranderen. In dit liveblog staat het verkiezingsnieuws en onze verkiezingstour langs stembureaus.

Hoe is gestemd in uw woonplaats? Bekijk hier de uitslagen per gemeente, net als de uitslag van het referendum over de WIV per gemeente
De uitslagen van de gemeenteraadsverkiezingen beginnen binnen te druppelen. Op deze kaart houden we ze per gemeente bij.