Miljoenen Japanners zonder drinken of eten
SOMA - Miljoenen bewoners van het verwoeste kustgebied in het noordoosten van Japan gingen maandag een vierde nacht zonder water, voedsel of verwarming tegemoet. De lokale autoriteiten krijgen hooguit een tiende van de goederen die nodig zijn. Zelfs aan lijkenzakken en lijkkisten is zoveel gebrek, dat Japan hiervoor mogelijk een beroep moet doen op het buitenland. 'Wij hebben begrafenisondernemingen in het hele land om lijkenzakken en kisten gevraagd, maar er zijn er gewoon niet genoeg', zei Hajime Sato van de prefectuur Iwate.
Langs de kust van de prefectuur Myagi spoelden maandag duizend lijken aan. Het officiële dodental van de aardbeving en tsunami van vrijdag staat op ruim 2800, maar het hoofd van politie van Myagi vreest dat alleen al in zijn prefectuur meer dan tienduizend mensen zijn omgekomen.
Sinds de zeebeving en vloedgolven zijn de bewoners honderden keren opgeschrikt door naschokken, de laatste maandag met een kracht van 6,2. Militairen en andere hulpverleners legden het reddingswerk neer en waarschuwden inwoners van Soma in de prefectuur Fukushima hoger gelegen gebied op te zoeken vanwege een mogelijke tsunami, die gelukkig uitbleef.
Reddingsploegen
In Soma arriveerden vandaag de eerste ploegen om slachtoffers te bergen. Met pikhamers en kettingzagen probeerden brandweerlieden een onbeschrijflijke janboel van brokken hout, stukken plastic, daken, modder, verwrongen auto's, elektriciteitskabels en meubels te ontwarren. Helikopters cirkelden rond, in een poging de tot de horizon reikende verwoestingen in kaart te brengen. Schepen lagen op hun kant naast wegen, een kilometer van de kustlijn. Een derde van het 38 duizend inwoners tellende stadje is overstroomd en duizenden mensen worden vermist.
1,4 miljoen mensen zonder water
De dubbele tragedie van vrijdag heeft de inwoners van het rijkste land van Azië de grootste ontberingen sinds de Tweede Wereldoorlog gebracht. Sinds de aardbeving zitten 1,4 miljoen huishoudens zonder leidingwater en 1,9 miljoen zonder elektriciteit. Volgens de Japanse omroep NHK verblijven 430 duizend mensen in opvangcentra of bij familie; 24 duizend hebben niets.
'Ik geef de hoop op', zegt Hajime Watanabe, een 38-jarige constructiemedewerker, vooraan in de rij bij een gesloten benzinestation in Sendai, honderd kilometer van Soma. Hij staat voor niets te wachten, want als het tankstation al opengaat zal het alleen zijn om de voertuigen van hulpdiensten en essentiële overheidswerkers van brandstof te voorzien. 'Ik had nooit gedacht dat ons zoiets zou overkomen. Ik had voorheen een goed leven. Nu hebben wij niets. Geen gas, geen elektriciteit, geen water.' Het gezin van Watanabe overleeft op een voorraad van zestig halfliterflessen water die zijn vrouw voor zulke noodgevallen had aangelegd. Hij liep twee uur om een winkel te vinden die open was en stond in de rij om gedroogde noedels te kopen.
Kernreactoren
De tekorten aan elektriciteit worden deels veroorzaakt door schade aan verscheidene kernreactoren in het gebied. In de centrale van Fukushima Dai-ichi viel bij drie reactoren het koelsysteem uit. Bij de laatste, eenheid 2, kwamen volgens de beheerder de reactorstaven bloot te liggen. Net als de twee andere wordt de reactor volgepompt met zeewater, als noodgreep om ze af te koelen. Als dat niet lukt, dreigt het gevaar van kernsmelting.
Bij het afkoelen met zeewater ontstaat waterstof, dat explosief kan reageren met het in de stoom aanwezige zuurstof. Dit is bij twee van de drie reactoren gebeurd, waardoor de reactorgebouwen - maar niet de reactoren zelf - zijn beschadigd. De beheerders nemen het risico bewust om een kernsmelting te vermijden. Bij een volledige smelting kan de reactorkern door het stalen drukvat en andere beschermende barrières heenbranden en kunnen radioactieve bijproducten als jodium en cesium vrijkomen. Dit levert gevaar op voor het milieu en de omwonenden, maar de reactor zal niet exploderen als een atoombom.
Milieuramp
Buitenlandse experts denken niet dat het tot een brand of grote milieuramp als in Tsjernobyl komt. De Oekraïense reactor had geen veiligheidsomhulsel. Bovendien verlopen de chemische reacties in de reactor niet zo snel dat een volledige smelting waarschijnlijk is.
Toch zijn veel omwonenden er niet gerust op. 'Eerst maakte ik mij zorgen over de aardbeving, nu ben ik bezorgd over straling', zei Nenji Koshiba, een bouwvakker in een opvangcentrum in Koriyama, zestig kilometer van de centrale.
Straling
De afgelopen dagen zijn meer dan 180 duizend mensen uit de omgeving van de kerncentrale geëvacueerd en ongeveer 160 van hen zouden aan straling hebben blootgestaan. De Japanse meteorologische dienst zegt dat de wind naar het oosten waait, richting Stille Oceaan. De Amerikaanse marine heeft uit voorzorg schepen uit het gebied verplaatst nadat bij bemanningen van terugkerende helikopters verhoogde straling was gemeten.
Elektriciteitsbedrijf Tokyo Electric heeft zijn afnemers maandag opgeroepen het elektriciteitsgebruik te verminderen. Als dat onvoldoende soelaas biedt, zal de elektriciteitsvoorziening gerantsoeneerd worden. Om het elektriciteitsgebruik omlaag te brengen zijn veel regionale treindiensten opgeschort of is het aantal treinen verminderd.
Centrale bank
De Japanse centrale bank pompte maandag vijftien biljoen yen (131 miljard euro) in de kapitaalmarkt om de zorgen over de economie te verminderen. Op de eerste handelsdag na de ramp kelderde de Nikkei-index van de beurs in Tokyo maandag met 6,2 procent. De Japanse economie kwakkelt al twintig jaar en is opgezadeld met een staatsschuld die, met tweehonderd procent van het bruto binnenlands product, de hoogste is in de geïndustrialiseerde wereld. Volgens voorlopige schattingen gaat het herstel na de aardbeving en tsunami tientallen miljarden euro's kosten.
