Milieudefensie daagt staat voor rechter om schone lucht

De maandag bij de rechtbank in Den Haag ingediende dagvaarding volgt op de succesvolle actie van actiegroep Urgenda, die in juni vorig jaar via de rechter bereikte dat het Nederlandse klimaatbeleid moet worden aangescherpt. Dat vonnis opent 'mogelijk' de weg naar andere principiële uitspraken, zegt Anne Knol van Milieudefensie. 'Maar ook in Engeland is al met succes een beroep gedaan op de rechter, om de luchtkwaliteit te laten voldoen aan Europese normen.'

Volgens de dagvaarding schiet de Nederlandse overheid al tijden tekort in het verbeteren van de luchtkwaliteit, terwijl al decennia bekend is dat dit ten koste gaat van de gemiddelde leeftijd van Nederlanders. Dat is een schending van het grondrecht op gezondheid, staat in de eis die wordt ondersteund door ruim vijftig particulieren die deels wonen op plekken waar de lucht viezer is dan de wet toestaat.

Urgenda-zaak

Het beroep op de rechter is bijzonder omdat milieugroepen of particulieren zich normaal niet op dit soort algemene Europese milieuwetten kunnen beroepen, zegt Gerrit van der Veen, hoogleraar milieurecht aan de Rijksuniversiteit Groningen en werkzaam bij advocatenkantoor AKD in Rotterdam. Het vonnis in de Urgenda-zaak heeft dat doorbroken, tenzij de rechter in hoger beroep later nog tot een ander oordeel komt.

'Ook in de klimaatzaak gold eigenlijk geen rechtstreekse rechtsverplichting voor Nederland, maar oordeelde de rechter dat het onrechtmatig zou zijn als de staat niet méér zou doen om de opwarming van de aarde te beperken', zegt Van der Veen. 'Dat opent inderdaad de weg voor het aan de orde stellen van andere maatschappelijke problemen, zoals mogelijk op het gebied van sociale wetgeving.'

Concrete suggesties

Op papier lijkt het afdwingen van schone lucht zelfs makkelijker dan het eisen van een beter klimaatbeleid, denkt de hoogleraar. 'Luchtkwaliteit kun je directer koppelen aan het recht op gezondheid dan klimaatbeleid, want de potentiële inbreuk van luchtkwaliteit op de persoonlijke gezondheid is duidelijker. Ook het verband tussen de maatregel die je kunt nemen en het oplossen van het probleem is duidelijker. Die maatregelen zijn geen druppel op de gloeiende plaat, wat je bij Nederlandse klimaatmaatregelen misschien nog wel zou kunnen beweren.'

Dat de luchtverontreiniging in Nederland al jaren afneemt, en dat de overheid allerlei nieuwe maatregelen in voorbereiding heeft, is volgens Milieudefensie geen reden om geduld te hebben. 'Ik kan niet zo snel bedenken waarom we niet al in de jaren tachtig naar de rechter zijn gestapt', zegt Anne Knol. 'Toen was de luchtkwaliteit inderdaad veel slechter dan nu. Maar het gaat bij lange na nog niet goed en de wachttijd begint een beetje op te raken.'

Voor het oplossen van de problemen zijn strengere maatregelen nodig zoals een kilometerheffing, zegt ze, en juist dit soort maatregelen weigeren achtereenvolgende kabinetten te nemen. Maatregelen als het verhogen van de maximumsnelheid naar 130 km/uur en extra investeringen in wegenaanleg maken het probleem volgens haar ondertussen erger.

In de dagvaarding doet de milieuvereniging een aantal concrete suggesties waarmee de staat aan haar verplichting zou kunnen voldoen. Dat kan ondermeer door een snellere vervanging van oude voertuigen, mobiele werktuigen, motoren en brommers; door sterkere fiscale stimuleren van elektrische voertuigen; via een strengere richtlijn voor houtkachels en verdere verlaging van landbouwemissies en door een betere inspectie van voertuigen en controle op APK-keuringen.