Meubelontwerp klaar? Even thuis uitprinten

De zitting van de 'Trabecula'-bank van de Finse ontwerper Janne Kyttanen is een vlechtwerk van dunne takjes. Aan de onderkant komen ze samen in zeven poten, die daarmee wel iets weghebben van wilgenbomen. De sierlijke, organische vorm is verwant aan art deco. Maar deze twee meter lange bank is niets minder dan een blik op de toekomst. 'Dit is een van de grootste meubels vervaardigd met een 3D-printer. Drie dagen duurde het printen', zegt Kyttanen. Hij is de oprichter van Freedom Of Creation, een Amsterdamse producent van geprinte meubels en accessoires.

3D-printen geeft ruimte aan een nieuwe avant-garde in design. Zeer complexe vormen die op de computer zijn getekend kunnen met één druk op de knop worden gerealiseerd. Ontwerpster Anke Bernotat bedacht 'Cellular Loop', een stoel die als de befaamde Möbiusband dóór zichzelf buitelt (zie p. 92). De jonge Amsterdamse ontwerper Bram Geenen bedacht een stoel met sierlijke bogen die de zwaartekracht lijken te tarten; het ontwerp van deze 'Gaudi Chair' is geïnspireerd op de beroemde kerk van de Spaanse architect Antoni Gaudí in Barcelona. Het zijn ontwerpen waarvan de productie in traditionele werkplaatsen honderden manuren zouden kosten, vaak nog door verschillende vakmensen met elk zijn eigen expertise.

Dit werk wordt nu overgenomen door één machine, die oogt als een forse magnetron. Zoals een inktprinter tekstdocumenten uitprint, zo print de 3D-printer kant en klare producten uit. Dat klinkt als een futuristische machine uit Star Wars. Maar feitelijk is het niets meer dan een soort computergestuurde tandpastatube die plastic laag voor laag op elkaar spuit en zo letterlijk een product opbouwt. Een meer verfijnde maar ook aanzienlijk duurdere techniek is het zogheten laser sintering, waarbij poederkunststof met een laserstraal aan elkaar wordt gesmolten in elke gewenste vorm. De kosten voor deze professionele machines kunnen oplopen tot meer dan een miljoen per stuk. Vandaar dat aan de futuristische ontwerpen wel een stevig prijskaartje hangt. De 'Trabecula' bijvoorbeeld kost ongeveer 10 duizend euro, afhankelijk van het materiaal.

Interieurgadgets
Geen wonder dus dat de collectie van Freedom Of Creation hoofdzakelijk bestaat uit bloemenvazen, fruitschalen en vooral heel veel interieurgadgets, zoals een eierdop die oogt als een basketbalnetje of eenkledinghaakje in de vorm van een hertengewei. 'Maar', sust Janne Kyttanen, 'de prijzen zullen de komende jaren drastisch dalen. Het printen van meubels zal daardoor ingeburgerd raken.'

De thuisproductie van allerhande gebruiksvoorwerpen is daarmee niet langer voorbehouden aan professionele ontwerpers.

Een jaar of vijf geleden verschenen de eerste 3D-printers voor de consument op de markt; een instapmodel heb je inmiddels voor minder dan duizend euro. En ook de software waarmee producten op de computer kunnen worden ontworpen, wordt steeds gebruiksvriendelijker; in veel gevallen is het zelfs gratis te downloaden van internet.

Deze maand werd 3DPlaza.nl gelanceerd, een online platform waar iedereen zijn zelfontworpen en -geprinte producten kan aanbieden.

Marktleider in het 3D-printsegment is het Nederlands-Amerikaanse bedrijf Shapeways met een onlineshop met 150 duizend items. 'We zijn geen ontwerpstudio of merk', aldus manager Bart Veldhuizen. 'Individuele ontwerpers kunnen bij ons hun producten aanbieden. Als deze worden besteld, printen wij ze uit en berekenen daarvoor uitsluitend de productiekosten. Eerlijker kan niet.' Inmiddels kan Shapeways printen in uiteenlopende materialen: 'Er zijn elf basis materialen, variërend van edelmetaal tot aardewerk, allemaal in verschillende verfijning. De diverse kunststoffen zijn leverbaar in zes kleuren.'

De producten van Shapeways en Freedom Of Creation worden allemaal geprint met de techniek van laser sintering. Vanwege de hoge kosten wordt nu alles nog geproduceerd op slechts twee plaatsen, in Eindhoven en New York, waar tientallen machines in slagorde staan en 24 uur per dag per draaien; vanhieruit worden de producten over de wereld verscheept. Niet echt duurzaam, beaamt Bart Veldhuizen van Shapeways. 'Maar de markt is nu nog in ontwikkeling. Op de den duur willen we de productie ook uitbreiden naar andere landen.'

Toegevoegde waarde
De toegevoegde waarde van 3D-printen zit hem niet zozeer in duurzaamheid maar in de keuzevrijheid voor de consument, meent Janne Kyttanen 'Als je een theekopje met een groter oor wilt omdat je dikke vingers hebt, kun je zelf contact zoeken met de ontwerper en vragen om een aangepast ontwerp.'

Ook kunnen bij Shapeways zelfontworpen producten worden geprint. En dat ontwerpen is eenvoudiger dan je denkt. Veldhuizen: 'Ik heb met mijn zoontje een legosteen ontworpen met zijn naam erop. Als een jongentje van vijf dat kan, dan kan een volwassen man ook wel een lampenkap ontwerpen.'

Geprinte producten zijn ook doorgedrongen tot Etsy, de website waar professionele en amateur ontwerpers hun zelfgemaakte spullen direct aanbieden. De geprinte producten zien er nog niet zo gelikt uit als het aanbod van Shapeways. Maar de prijzen zijn vriendelijk: voor 10 euro heb je een set servetringen; voor amper het dubbele zelfs een krukje gemaakt van bezemstelen en een houten zitting die met geprinte onderdelen aan elkaar worden bevestigd.

Dit gebruik van 3D-geprinte onderdelen is volgens Veldhuizen een opkomende trend. 'Mensen kopen bijvoorbeeld een lamp bij Ikea en gooien de kap weg. Vervolgens ontwerpen ze zelf een kap die ze bij ons laten uitprinten. De volgende stap is het zélf thuis uitprinten van een stoelframe waar je een kussen bij koopt.'

3D-mode
Een markt die ongekende mogelijkheden voor 3D-printen biedt is mode. Op Shapeways.com staat al een breed assortiment aan gespen, broches en zelfs brilletjes. Het Nederlandse schoenenmerk United Nude lanceerde deze zomer de eerste geprinte schoen naar een ontwerp van couturier Iris van Herpen.

'De schoen behoort nu nog tot de haute couture-collectie', zegt United Nude-eigenaar Rem D. Koolhaas. 'Echt comfortabel loopt de schoen niet en de prijs loopt al gauw tegen de 5.000 euro.' Met architect Zaha Hadid ontwikkelde Koolhaas dit jaar een schoen voor 3D-printers. Door diverse praktische problemen - de Duitse fabriek die de schoen zou printen, brandde af -moest de schoen alsnog worden vervaardigd van leer en hout. Koolhaas: '3D-printen biedt ongekende mogelijkheden in vormvrijheid en kleinschalige productie. Maar voor grootschalige toepassing op de consumentenmarkt is het de komende vijf jaar nog zeker niet geschikt.'