Met Petr Pavel krijgt Tsjechië weer een president die naar het Westen kijkt

Petr Pavel, groot pleitbezorger van militaire steun aan Oekraïne, weet hoe het is om onder vuur te liggen. In januari 1993 werd de Tsjechische beroepsmilitair met zijn eenheid beschoten door Serviërs en Kroaten, terwijl ze een omsingelde groep Franse soldaten wilden bevrijden. Pavel, destijds een 31-jarige luitenant-kolonel, was uitgezonden naar de Balkan als onderdeel van de VN-vredesmissie. Ondanks de beschietingen hield hij het hoofd koel. Met tactisch inzicht en onderhandelingen wist hij de missie tot een goed einde te brengen.

Kalm, doortastend, een goede onderhandelaar: het zijn eigenschappen die Pavel drie decennia later wil meenemen naar zijn nieuwe functie in de Burcht van Praag, waar de Tsjechische president officieel zetelt. De witbebaarde oud-generaal won zaterdag de tweede ronde van de presidentsverkiezingen. Hij versloeg opnieuw de populistische oud-premier en oligarch Andrej Babiš. In de eerste ronde, met meerdere kandidaten, gingen ze nog nek-aan-nek. Bij de tweestrijd dit weekend haalde Pavel een overtuigende meerderheid met 58 procent van de stemmen, een historische nederlaag voor Babiš.

De president heeft weinig macht in Tsjechië, het ambt is vooral symbolisch. Toch hechten Tsjechen veel waarde aan wie er in de Burcht zit. Dat blijkt alleen al uit de opkomst: 70 procent van de acht miljoen stemgerechtigde Tsjechen ging naar de stembus, een absoluut record. De president zet de toon van maatschappelijke debatten en is een visitekaartje voor het buitenland.

Geen beroepspoliticus

Pavel verschilt in vrijwel ieder opzicht van de vertrekkende president Miloš Zeman, die bekendstaat als xenofoob, wispelturig, drankzuchtig en, tot de invasie van Oekraïne, notoir pro-Kremlin. Zeman keek ook verder oostelijk, naar China. De politiek gematigde Pavel presenteert zich als een baken van stabiliteit en kijkt juist naar het Westen.

In tegenstelling tot vorige presidenten is Pavel geen beroepspoliticus. Sommige Tsjechen hopen dat hij zijn rol zal invullen als Václav Havel, de bedachtzame dissident en eerste president van Tsjechië na het communisme, en als kalme arbiter boven de politiek gaat hangen. Pavel zou het ambt weer zijn oude luister terug kunnen geven. Politicoloog Otto Eibl van de Masaryk Universiteit in Brno noemt Pavel ‘een natuurlijke leider’. Door zijn militaire achtergrond is de oud-generaal in staat om tegelijk leiding te geven en een dienstbare rol te vervullen, zegt Eibl. Ideaal voor een president.

Petr Pavel werd in 1961 geboren in Planá, in het uiterste westen van Tsjechoslowakije. Zijn vader was verbindingsofficier in het leger. Na zijn schooltijd trad de jonge Petr in zijn vaders voetsporen en ging naar de militaire academie. In 1983, tijdens zijn studietijd, meldde hij zich aan bij de communistische partij. Twee jaar later werd hij toegelaten. Inmiddels was Pavel commandant van een eenheid parachutisten.

Tegen het eind van de jaren tachtig begon hij aan een opleiding van de inlichtingendienst. Behalve Russisch leerde hij ook Frans en Engels. In 1989 stortte het communisme in elkaar, Pavel zegde zijn partijlidmaatschap op en zette zich na de Fluwelen Revolutie in voor de democratische transitie. Hij rondde zijn opleiding af in het democratische Tsjechoslowakije en vervolgde zijn militaire loopbaan. Voor zijn inzet op de Balkan kreeg hij meerdere onderscheidingen.

BMW-motor

Pavel heeft een indrukwekkende militaire carrière achter de rug, met meerdere topfuncties. Hij was de hoogste bevelhebber van de Tsjechische strijdkrachten (2012-2015) en voorzitter van het militair comité van de Navo (2015-2018). Ironisch genoeg leerde hij tijdens zijn training in de jaren tachtig diezelfde Navo te bespioneren. Pavel was de eerste persoon uit een voormalig lid van het Warschaupact (de communistische tegenhanger van de Navo) die de post bekleedde.

Tijdens zijn verkiezingscampagne ontpopte de oud-generaal zich als een rustige, standvastige kandidaat die beloofde ‘orde en rust’ te herstellen in Tsjechië. Hij verruilde zijn uniform voor een flanellen overhemd met leren jack en reed graag op zijn BMW-motor door het land om met kiezers te praten.

Lidmaatschap van de communistische partij is voor een deel van het Tsjechische electoraat een afknapper, met name voor oudere kiezers. Pavel is betrekkelijk openhartig geweest over deze periode van zijn leven. Hij gaf toe dat hij fout zat en zei dat partijlidmaatschap noodzakelijk was voor iemand in zijn functie. Tegenkandidaat Babiš probeerde dit tegen Pavel te gebruiken, hoewel Babiš zelf ook partijlid was en zelfs wordt beschuldigd van samenwerking met de geheime dienst.

Blik op het Westen

Ook schilderde Babiš zijn tegenkandidaat af als oorlogshitser, wegens zijn steun voor Oekraïne. Babiš wil, net als de Hongaarse premier Viktor Orbán, zo min mogelijk met het conflict te maken hebben. Hij probeerde in te spelen op de angst voor de oorlog en de onrust over stijgende levenskosten. ‘Ik ben een diplomaat, geen soldaat’, aldus Babiš. Desondanks veroorzaakte hij een diplomatieke rel in Centraal-Europa nadat hij tijdens een debat zei Polen en de Baltische landen ‘absoluut niet’ te hulp te komen bij een Russische invasie. Babiš stelde zijn standpunt later bij.

De Tsjechen hebben nu voor een kandidaat gekozen die Oekraïne uitgesproken steunt en daarin de lijn van de Tsjechische regering volgt. Pavel richt zijn blik uitdrukkelijk op de EU en de Navo. Praag ligt westelijker dan Wenen, maar het verleden drukt soms nog zwaar op de Tsjechische politiek. Tel daar de oostelijke banden van de vertrekkende Zeman en oligarchen die zakendoen in Rusland en China bij op. In deze roerige tijden markeert Pavels verkiezing tot president een duidelijke oriëntatie van het land richting het Westen.