Met herwonnen zelfvertrouwen gaat Europa de techstrijd aan

Europa wil een grote sprong vooruit maken op het gebied van kunstmatige intelligentie. Het loopt nu ver achter op de rest van de wereld. Brussel presenteert woensdag plannen.

Europese bedrijven moeten gemakkelijker data kunnen delen (bijvoorbeeld medische data), zodat ze betere kunstmatige intelligentie (AI) kunnen maken. Er moet 20 miljard euro worden vrijgemaakt voor AI in Europa; bedrijven en overheden moeten meebetalen. En Amerikaanse AI-systemen zullen zich aan Europese regels moeten houden. Het zijn enkele maatregelen die ervoor moeten zorgen dat Europa zijn achterstand op het gebied van AI inhaalt. Dat is hard nodig, beseffen ze in Brussel. AI gaat immers een steeds belangrijker rol spelen in alle sectoren.

De langverwachte plannen (die woensdag worden gepresenteerd, maar al zijn uitgelekt) behandelen niet alleen de Europese achterstand, maar ook de hoofdpijndossiers van de Amerikaanse techbedrijven. Dat ze veel te weinig belasting betalen, dat ze te weinig verantwoordelijkheid nemen voor wat er op hun platformen gebeurt (zoals de verspreiding van desinformatie en haat) – het komt allemaal aan bod.

Het tij mee

Europa heeft het tij mee. De rest van de wereld kijkt niet meer uitsluitend meewarig naar het Avondland met al zijn regeltjes en zijn gebrek aan succesvolle techbedrijven.

‘We leven in een tijd waar dromen kunnen uitkomen en nachtmerries zeer snel bewaarheid kunnen worden’, begint het hoofddocument Europe fit for the Digital Age. Die nachtmerrie: cyberaanvallen, de Chinese staat die zijn burgers met geavanceerde technologieën in de gaten houdt en alles van ze verzamelt. Maar ook: Amerikaanse techbedrijven die surrealistische winsten maken op basis van alle data die ze wereldwijd verzamelen, die hun werknemers uitbuiten en die veel te weinig belasting betalen. Deze Amerikaanse droom is de laatste jaren steeds meer barsten gaan vertonen.

Je eigen gegevens

Het herwonnen Europese vertrouwen heeft vooral een impuls gekregen door de GDPR, de general data protection regulation die in 2018 inging. Deze Europese privacywetgeving is bedoeld om de gegevens van burgers te beschermen. De wet regelt onder meer dat burgers inzage hebben in gegevens die van hen worden verzameld. Diezelfde GDPR vormt nu ook buiten Europa een blauwdruk voor strengere privacywetgeving, zegt Jeroen van den Hoven, hoogleraar ethiek en techniek aan de TU Delft. Hij was lid en rapporteur van een denktank die twee jaar geleden advies gaf aan de Europese Commissie over ethiek en AI.

Van den Hoven: ‘Ook landen als Japan, Nieuw-Zeeland, Canada en Australië beginnen met een Europese, humanistische blik naar technologie en data te kijken.’ Daarin staat niet de staat centraal (zoals in China), of de bedrijven (in de VS), maar de mens. Van den Hoven noemt het een kantelpunt. ‘Er begint een coalition of the moraly willing te ontstaan. Facebook, Amazon en Google kijken daar met argusogen naar.’

Europa wil dezelfde strategie nu ook toepassen op alles wat met AI en data heeft te maken. Alles moet ten dienste staan van de burger. Nu nog vloeien alle data naar vooral Amerikaanse techbedrijven, maar dat zal anders worden, hoopt Brussel.

IJzers in het vuur

Dat Europa tegenwoordig serieus wordt genomen, bewijzen ook de bezoeken van de Californische techbazen aan Brussel. Vorige maand kwam Google-topman Sundar Pichai zijn goede wil tonen, afgelopen maandag gevolgd door Mark Zuckerberg van Facebook. ‘De grote techbedrijven beginnen zich zorgen te maken’, zegt Van den Hoven. ‘Met Europese boetes, hoe hoog ook, konden ze nog wel leven. Nu zijn ze bang dat het uit de hand gaat lopen.’ Europa heeft heel wat ijzers in het vuur: miljardenboetes, maar ook dwingen tot opsplitsen en – zo blijkt uit de plannen – maatregelen om data niet langer zomaar richting Silicon Valley te laten vloeien.

Drie Eurocommissarissen hoorden de Facebook-topman maandag welwillend aan. Zuckerberg verklaarde best meer belasting te willen betalen. En vooral kijkt hij uit naar regels voor wat er is toegestaan op zijn platform. Met dat laatste komt hij niet zomaar weg. Facebook zal eindelijk eens zijn verantwoordelijkheid moeten nemen, was de koele reactie van eurocommissarissen Thierry Breton en Vera Jourova.