Met ambtsketen en hamer geboren, maar toch 'aaibaar'

Afgelopen week overkomt het hem weer, in Alphen aan den Rijn, de stad waar hij sinds een ruime twee jaar werkzaam is. Een groepje middelbare scholieren krijgt hem in het vizier. Hij is zonder zichtbare versierselen die zijn functie verraden, maar dat verhindert de herkenning niet.

'Hé, Basje!'

'Bassie, Bassie, Bassie!'

Dat gebeurt hem nou geregeld. Je kunt moeilijk zeggen dat Bas Eenhoorn (66) de uitstraling heeft van een sportheld of tv-persoonlijkheid. Hij heeft juist iets waardigs over zich. Je zou zeggen: daar loopt de burgemeester. Klopt. Bas Eenhoorn is het altijd al geweest. Sommigen worden geboren met de helm, hij met ambtsketen en voorzittershamer.

'Bassie! Bassie!' De naam bekt ook zo lekker.

In zijn boekje Drie minuten... , waarin hij terugblikt op zijn optreden bij het drama in het Alphense winkelcentrum De Ridderhof (de doorgedraaide Tristan van der V. schiet op een zonnige zaterdag in 2011 zes mensen dood en pleegt vervolgens zelfmoord), beschrijft hij hoe hij elders in Nederland wordt aangeklampt. 'Goed gedaan, Bas.' Reuze bedankt - 'reuze' is zijn lievelingswoord - maar het voelt ongemakkelijk aan.

Anderzijds: dat krijg je ervan als je per se zo benaderbaar en 'open' wilt zijn. Bas Eenhoorn is de enige burgemeester van Nederland die pontificaal zijn 06-nummer op de persoonlijke website heeft staan. Op hem is het begrip burgervader van toepassing. Heeft u een probleem? Uw burgervader biedt immer een luisterend oor.

Zijn website is ook zo uitnodigend. De tekst begint met 'Reuze welkom!'

Nu nog wordt hij vaak door onbekenden aangesproken, moet hij even de pas inhouden, zegt communicatieadviseur Robbert Coops, vriend en oud-studiegenoot, tevens golfpartner. 'Ik weet niet wat het is, maar Bas heeft een hoog aaibaarheidsgehalte.' Misschien heeft het van doen met zijn vaardigheid om iedereen ruimte en vrijheid te geven, het nooit tot een conflict te laten komen waarbij de hakken in het zand gaan, gokt Coops.

Stilstaan bij het drama

Dinsdag moet waarnemend burgemeester Bas Eenhoorn de hem toegedichte empathische en bindende talenten volop aanspreken. In het kerkelijk centrum De Bron in Alphen aan den Rijn, vlak bij het winkelcentrum waar Tristan van der V. indertijd als een dolleman tekeer ging, wordt weer stilgestaan bij het drama van precies twee jaar geleden.

Navraag bij slachtoffers en nabestaanden leert dat er nog altijd veel waardering bestaat voor de wijze waarop hij ten tijde van het schietdrama opereerde. Kordaat, rustbrengend, de woorden hadden de juiste toon. Vele betrokkenen hebben niet zo veel behoefte aan publiciteit of terugblikken, want willen liever vergeten. Daarbij: onder de groep van slachtoffers, winkeliers bijvoorbeeld die niet alleen geestelijke maar ook materiële schade hebben opgelopen, is tweespalt ontstaan.

Reuze vervelend, vindt Eenhoorn. Die juist is gekneed in het samenbrengen van mensen. 'Hij zal nu toch weer zijn rol moeten oppakken en moeten toegeven dat de nazorg niet altijd even vlekkeloos is verlopen', vindt Jan Laurier, voorzitter van een onderzoekscommissie die recentelijk de nazorg nog eens kritisch tegen het licht heeft gehouden. Lauriers rapportage moet nog door de Alphense politiek worden besproken.

Overigens moet het Laurier van het hart dat het van 'bestuurlijke moed' getuigt dat Eenhoorn een onafhankelijke commissie heeft ingesteld om het Ridderhofdrama alsnog onder de loep te nemen. 'In zo'n crisis maak je als burgemeester ook fouten, dat kan niet anders.'

Het klinkt een beetje wrang, maar voor een crisis deinst Eenhoorn niet terug. Sterker, dan beginnen de handen te jeuken. Als er ergens mot is in het lokale bestuur, dan staat hij al te trappelen. Laatst werd hem door zijn partij (VVD) in zijn woonplaats (Wassenaar) gevraagd het gedonder aldaar (beter bekend als 'de seksrel') te beoordelen.

Oplopende spanningen

Bestuurlijk gelazer? Zo is hij eind 2010 ook in Alphen aan den Rijn beland. Daar vechten politieke partijen elkaar de tent uit, lopen de spanningen binnen het gemeentebestuur hoog op en richten de pijlen zich op burgemeester Wim de Gelder (Groen Links).

Die moet plaats maken en commissaris van de koningin Jan Franssen weet nog wel iemand die eenieder tot bedaren kan brengen. Partijgenoot Bas Eenhoorn (VVD) is namelijk voorzitter van beroep, gespecialiseerd in het samenbrengen. Hij kan goed dempen. In gemeenteland zou je hem de 'fusiedokter' kunnen noemen.

In een interview met het blad Binnenlands Bestuur, dat hem in 2011 kroont tot 'bestuurder van het jaar' vanwege dat veelgeprezen optreden bij het schietdrama, vertelt hij gepassioneerd over het ambt van burgemeester. Al als adolescent zag hij zichzelf met de ambtsketen om.

Na een niet helemaal geslaagde studie economie in Rotterdam studeert Bas Eenhoorn geografie in Groningen. Reuze interessant vak, uiteraard, maar wat kun je ermee? De voorzitter van de Groningse JOVD weet via de academische raad zijn vakkenpakket zo aan te passen dat het meer aansluit op wat hij als zijn toekomst ziet, een functie in het openbaar bestuur. Studiegenoot Robbert Cnoops wordt er nu nog vrolijk van: 'Gelazer dat we met de faculteit hebben gehad...'

Bas Eenhoorn, zoon van een dierenarts, is dan al meervoudig voorzitter want als vanzelfsprekend staat hij onder meer ook aan het roer van de faculteitsvereniging. Ibn Battuta heet die vereniging, vernoemd naar een Marokkaanse ontdekkingsreiziger.

Zijn eigen reislust beperkt zich nadien vooral tot 'Nederland bestuurdersland'. Nog voor zijn dertigste is hij al burgemeester van Schiermonnikoog en daarna gaat het van gemeente naar gemeente. Als het aan hem ligt mag dat zo nog een tijdje doorgaan.

Jazeker, hij is een carrièreburgemeester en dat is geen vies woord. Nu, op zijn 66ste, eindelijk ook van een gemeente die groot is of beter, groot wordt. Per 1 januari fuseren Alphen aan den Rijn, Boskoop en Rijnwoude tot een nieuwe gemeente met meer dan 100 duizend inwoners. Precies wat minister Ronald Plasterk zo graag als ondergrens ziet. Of zag. Tot verdriet van Eenhoorn.

In die nogal abstracte en eeuwigdurende discussies over ingrepen in het binnenlands bestuur neemt hij de positie in van fervent voorstander van schaalvergroting. 'Klein is niet per definitie fijn.' Hij bekijkt het zakelijk. Gemeenten krijgen almaar meer taken en moeten professionaliseren. Wat hem betreft kan zo'n beetje heel Nederland worden heringedeeld. Behalve de Waddeneilanden. Hier komt weer even de geograaf in hem boven.

Als gemeenten gaan fuseren komt hij al snel in beeld. In de jaren dat hij even niet actief was in het openbaar bestuur wordt hij ingehuurd als adviseur. Bij verse fusiegemeenten waar de wonden nog niet helemaal geheeld zijn mag hij als waarnemend burgemeester de plooien gladstrijken. Want hoe bestuurlijk technocratisch die operaties ook ogen, ze gaan immer met emoties gepaard.

'Wij gaan straks meetellen, met een bevolking van meer dan honderdduizend, maar zo'n fusie gaat nooit zonder slag of stoot', zegt het Alphense D66-raadslid Adriaan van Geest. Lopende zo'n proces moet er veel worden gemasseerd, weet hij, en dat kun je aan hem wel overlaten. 'Veel gevoeligheden. Zeker als twee kleintjes bij één grotere komen, zoals in ons geval.'

De gevoeligheden schuilen niet alleen onder burgers, maar zeker ook onder ambtenaren en politici wier functies door gemeentelijke samenvoegingen mogelijk op de tocht komen te staan. Theo van Eijk, nu waarnemend burgemeester in Alsmeer, huurt Eenhoorn in als zijn toenmalige standplaats Medemblik fuseert met Wervershoof en Andijk.

Hij heeft er geen spijt van. Want: 'Er komt een enorm krachtenveld vrij bij zo'n samenvoeging. Al die autonome belangen van bestuur, politiek en maatschappij vormen een soort emotionele snelkookpan. Daar moet wel even een noodventiel op. Dan heb je wat aan Bas. Je kan zo veertien dagen naar de Canarische eilanden gaan en dan heeft hij op een of andere manier die emoties weten te beteugelen.'

Hij heeft de gave om in het 'publieke domein' groepen aan elkaar te binden, zegt Van Eijk plechtstatig. 'Ivo Opstelten heeft dat ook. Maar die bereikt iets vanuit een autoritaire houding. Bas heeft, sorry hoor, dat warme..'

Maar als het écht vervelend wordt, als 'managerial ingrepen' zijn gewenst, 'dan haakt Bas af', zegt Van Eijk. Geen verwijt, voegt hij er sussend aan toe. Evenmin bedoelt vriend Robbert Coops het verwijtend als hij zegt dat je voor 'grote visies en bevlogenheid' ook niet bij Eenhoorn hoeft aan te kloppen.

Gut ja, herinneren intimi zich, het gelazer dat hij kreeg toen hij partijvoorzitter van de VVD (1999-2003) was en die partij dolende was ten tijde van de opkomst van Pim Fortuyn. Doorwrochte strategieën kwamen er niet uit. Voor altijd zal Eenhoorn herinnerd blijven aan zijn onconventionele advies aan lijsttrekker Hans Dijkstal. Die moest ophouden met al die ondoorgrondelijke Haagse prietpraat en meer 'jip-en-janneke taal' bezigen.

Anderzijds, zo is hij nu eenmaal. Oud-PvdA-senator en voormalig hoogleraar parlementaire geschiedenis Joop van den Berg is geïntrigeerd door de communicatieve kwaliteiten van Eenhoorn. Van den Berg woont in Alphen aan den Rijn en is ingehuurd voor een commissie die de daadwerkelijke fusie moet begeleiden. 'Ik denk vaak: zo bijzonder is het allemaal niet wat Bas doet en zegt, maar het is zo authentiek. Rutte kan er nog wat van leren. Die maakt nooit een zin af en spreekt in sms'jes. Rutte praat tegen mensen, Bas praat met ze.'

Communicatieve talenten zijn zeer belangrijk voor een burgemeester, verzekeren intimi. Denk eens aan Haaren (Project X) en Moerdijk (de brand) en hoe burgemeesters razendsnel in een lastig parket kunnen raken. Van Eijk: 'Je moet eigenlijk een soort pooltje met ervaren bestuurders hebben die onmiddellijk inzetbaar zijn in gemeenten met problemen.'

En reken maar dat er nog wat ellende aankomt in 'gemeenteland' als de herindelingen voortgaan, verzekeren velen. Tot verdriet van Eenhoorn trapt minister Plasterk nu enigszins op de rem. Een van diens voorgangers als minister van Binnenlandse Zaken, Hans Wiegel, pleitte onlangs ook voor meer behoedzaamheid. Hij die nota bene half Zuid-Limburg op de schop nam!

Hij maakt zich geen zorgen. Er komt altijd wel weer een gemeente voorbij. Bovendien: volgend jaar maart zijn er raadsverkiezingen en de nieuwe fusiegemeente 'Alphen aan den Rijn' (de nieuwe raad beslist straks over de naam) heeft dus nog wel enige tijd om pragmatische redenen een waarnemer nodig.

Nee, hij dringt zich niet op. Natuurlijk wel een 'reuze' interessante job.

Bas Eenhoorn CV

1946 Geboren in Groningen

1964 Hbs-b in Assen

1973 Doctoraal economische en sociale geografie Universiteit Groningen

1976 Burgemeester Schiermonnikoog

1983 Burgemeester Voorburg

1996 Partner Ernst & Young

1999 Voorzitter VVD

2001 Vicepresident Capgemini

2007 Burgemeester Lansingerland

2009 Waarnemend burgemeester Kaag en Braassem

2010 Waarnemend burgemeester Alphen aan den Rijn

Bas Eenhoorn woont in Wassenaar, is getrouwd en heeft twee kinderen en zes kleinkinderen.

undefined