Mensenrechtencollege: overheid lijkt bij demonstraties met twee maten te meten

Aanleiding voor het College om zich uit te spreken is het overheidsoptreden tijdens het klimaatprotest dat Extinction Rebellion zaterdag organiseerde. Uit protest tegen overheidssubsidies en belastingvoordelen voor de fossiele industrie blokkeerde de actiegroep bij het tijdelijke Tweede Kamergebouw in Den Haag een deel van de A12. Daarbij werden 768 demonstranten aangehouden. Inmiddels zijn zij allemaal weer op vrije voeten.

Het demonstratierecht stelt dat iedereen de kans moet krijgen om te betogen. Maar volgens het College heeft het er veel van weg dat de overheid ‘met twee maten’ meet. Protesterende boeren of klimaatactivisten, ‘de overheid moet het recht van beide groepen demonstranten gelijk beschermen’, aldus het College. Eerder constateerde de Volkskrant op basis van internationale rapportages dat het aantal arrestaties bij demonstraties van Extinction Rebellion vele malen hoger ligt dan bij de boerenprotesten.

Preventieve actie

Voorafgaand aan het protest arresteerde de politie acht activisten op verdenking van opruiing. Zo’n preventieve actie noemt het College ‘een extreem zwaar middel’ dat bovendien ‘niet snel te rechtvaardigen valt’. Demonstranten van tevoren vastzetten kan ‘een verlammend effect’ hebben op anderen: mogelijk durven zij niet meer voor hun mening uit te komen.

Het College benadrukt dat journalisten tijdens demonstraties vrij hun werk moeten kunnen doen. Bij het klimaatprotest in Den Haag zouden twee journalisten zijn gearresteerd. Een maand geleden werden ook al twee Volkskrant-journalisten opgepakt, toen zij verslag deden van een andere actie van Extinction Rebellion, net als in oktober 2021. Het beschermen van de persvrijheid geldt ‘als onderdeel van een goede facilitering van het demonstratierecht’, schrijft het College.

Minister van Justitie Dilan Yeşilgöz vindt het ingrijpen van de politie gerechtvaardigd. Zij wijst erop dat de burgemeester van Den Haag Extinction Rebellion veilige alternatieve plekken had aangeboden om hun geluid kenbaar te maken. Daar gingen de actievoerders niet op in. ‘Dan lijkt me het ook alleen maar gerechtvaardigd om daar in te grijpen.’

Klimaatactivisten die voorafgaand aan de demonstratie werden gearresteerd riepen volgens Yeşilgöz op tot het plegen van strafbare feiten. Naar aanleiding van het optreden van de politie debatteert de Tweede Kamer binnenkort over het demonstratierecht.

Het College voor de Rechten van de Mens houdt als onafhankelijke toezichthouder in de gaten of de mensenrechten in Nederland worden nageleefd. Wanneer het ziet dat bijvoorbeeld de overheid mensen ongelijk behandeld, heeft het als taak om aan de bel te trekken. Adviezen van het College zijn niet bindend, maar gelden wel als gezaghebbend.