Menselijke rechters

Zijn vrijlating in 2004 was niet het gevolg van een zorgvuldige afweging van het bewijsmateriaal, maar volgde op een onverwachte bekentenisvan Wik H. De opeenstapeling van blunders van politie en rechterlijke macht leidde tot de instelling van een commissie die onherroepelijk geworden strafzaken alsnog kan heropenen, de CEAS. Afgesloten zaken als die van Lucia de B. dankten hun heropening aan deze commissie. Een nadeel ervan, stelt rechtspsycholoog Hans Crombag in Integendeel, is dat in de brij aan dwalingen gezocht wordt naar een feit dat niet eerder onder de aandacht van de rechter gebracht is. ‘Rechterlijke roekeloosheid of onoplettendheid kan volgens de wet (. . .) geen grond voor herziening vormen, een stand van zaken die rechters na gedane zaken voor kritiek vrijwaart.’

Rechters zijn ook maar mensen. Wat te denken van het blinde vertrouwen in de therapeute bij de Schiedammer moordzaak? Zij meende dat Maikels signalement van de dader niet serieus genomen hoefde te worden, omdat de jongen leed aan ‘horizontale dissociatie’. Geen rechter, aldus Crombag, ‘die vroeg wat dat dan wel zou kunnen betekenen en of het verschijnsel op enige wetenschappelijke onderbouwing kon bogen’.

Crombag verzamelde stukken over problemen op het snijvlak van psychologie en recht. Waarom hebben strengere straffen geen zin? Mogen wraakgevoelens een rol spelen bij straffen? Hoe kunnen onjuiste ‘hervonden herinneringen’ tot heksenvervolgingen leiden? Crombag laat in heldere en kritische bewoordingen zien hoe de rechterlijke macht zou kunnen profiteren van het besef dat het recht in feite een vorm van toegepaste psychologie is.