Meer sancties in het Midden-Oosten graag

Sancties zijn een enorm moeilijke materie en het is in de meeste gevallen alles behalve duidelijk of ze werken. Zelfs als het uiteindelijk doel bereikt wordt, zoals met het einde van Apartheid in Zuid-Afrika, is het nog steeds moeilijk om vast te stellen in hoeverre internationale maatregelen daaraan hebben bijgedragen.

In het geval van Hamas en de Palestijnse Autoriteit lijken de sancties averechts te hebben gewerkt en beheerst de beweging nu de Gazastrook. Zelfs als de maatregelen contraproductief waren en zelfs als ze de bevolking onevenredig troffen dan wil dat nog niet zeggen dat het argument dat Hamas (dat in de Verenigde Staten en de Europese Unie op de lijsten staat van terroristische organisaties) democratisch gekozen is – en dus niet geboycot mag worden – hout snijdt.

Als dat zo is, mag ook Israël rustig zijn gang gaan, want de regering daar is immers ook democratisch gekozen. En hoewel dat nu inderdaad het geval lijkt, zou dat moeten veranderen. Er moet meer druk komen op de partijen in het Midden-Oosten, niet minder.

Het verbinden van onschendbaarheid aan het feit dat een regering democratisch is gekozen, is duidelijk onzinnig.

Over de aard, het doel en het effect van de sancties kan geredetwist worden. De humanitaire hulp bleef en blijft vloeien maar desondanks lijdt de bevolking altijd onder zulke situaties.

Eveneens bezwaarlijk is dat de boycot een Israëlische en Amerikaanse politiek in de kaart heeft gespeeld die tot doel had de Palestijnse Autoriteit te ondermijnen. Hamas heeft daar juist van geprofiteerd.

Het isoleren van Hamas was en blijft een onhaalbare zaak. In de Arabische en islamitische wereld staan er teveel wachtenden klaar om de beweging, zo niet de Palestijnse bevolking, te steunen. Die steun komt trouwens niet voort uit aanhankelijkheid aan de democratie, een idee dat nog maar weinig wordt begrepen in het Midden-Oosten, evenmin als vrijheid van meningsuiting en van religie.

De boycot van een Palestijnse regering die aan de macht kwam na verkiezingen die de Amerikanen zelf hadden aangemoedigd, is ongelukkig, wat dat betreft. Het leidt tot nog meer wantrouwen tegenover de Verenigde Staten en het Westen.

Toch kan een boycot, om in ieder geval afkeuring te uiten, een plaats hebben in de internationale diplomatiek. In plaats van gewoon zaken te doen met bewegingen als Hamas zouden doelgerichte sancties van kracht moeten blijven en worden uitgebreid naar anderen. De mogelijkheid moet bijvoorbeeld worden opengehouden voor beperkte maatregelen tegen Israël.

Momenteel zouden die specifiek gericht kunnen zijn op het stoppen van de bouw van nederzettingen in bezet gebied en later op het ontmantelen van, mogelijk een deel van, wat er al staat.

Want maatregelen en druk kunnen wel degelijk effect hebben. Zeker vanuit het Westen op een open maatschappij als Israël. En mogelijk ook op autoritaire regimes als Syrië en Iran. Maar dat is een stuk moeilijker.

De dialoog met Teheran en Damascus staat hoog in het vaandel bij veel tegenstanders van de huidige politiek van de Verenigde Staten in het Midden-Oosten. Maar in Damascus menen sommige analisten dat de Syrische regering in het verleden slechts heeft toegegeven als het de indruk had onder ernstige druk te staan.

Die druk ging dan echter veel verder dan alleen sancties, want soms werd er gedreigd met militair ingrijpen en dat bedreigde het overleven van het regime. Het echte probleem met democratie en sancties in het Midden-Oosten is dat er vrijwel geen democratieën zijn en dat autoritaire regimes, of militante bewegingen zoals Hamas, vaak immuun zijn voor economische en publieke strafmaatregelen.

Ferry Biedermann