Meedogenloze rechtse ideoloog leidt Britse Conservatieven

Hij heeft tenminste één 'voordeel. Hij zal geen voorwerp van spot zijn zoals zijn drie voorgangers', zegt Michael Portillo, een van de Conservatieve kroonprinsen die vrij baan maakte voor Michael Howard, de vierde leider in zes jaar.

Onder het motto dat de partij nog liever wordt gehaat dan bespot bombardeerde de Britse Conservatieve Partij deze week de gevreesde Michael Howard (62) als de nieuwe leider. In het Lagerhuis zal het de komende tijd weer gaan spoken. Onder parlementariërs staat hij bekend als voorkomend, eerlijk en welbespraakt. Maar in het land is hij vooral berucht als een meedogenloze rechtse ideoloog. Ruim zes jaar geleden gold hij als de meest gehate minister van Binnenlandse Zaken uit de geschiedenis.

In 1993 ontvouwde hij een ambitieus en draconisch plan van 27 punten voor de aanpak van de groeiende criminaliteit. Toen de rechters de misdadigers niet aanpakten, greep hij als minister in en verhoogde hij de straf voor de tien jaar oude moordenaars van de peuter James Bulger. Het Openbaar Ministerie en rechters zagen tot hun afgrijzen hoe een politicus de onafhankelijkheid van het justitiële apparaat aantastte.

Na een aantal spectaculaire ontsnappingen ontsloeg minister Howard daarop zijn directeur voor het gevangeniswezen. Het land stond op zijn achterste benen: een politicus die zijn falen probeert af te schuiven op een van zijn ambtenaren. Howard werd de kop van Jut. Howard werd de personificatie van de aftakeling van het Conservatieve tijdperk, de man van de poll-tax, de privatiseringen van de waterleidingen en de Britse aversie tegen Europa.

Michael Howard werd in 1941 geboren in het zuiden van Wales, als de zoon van uit Roemenië afkomstige joodse immigranten. Hij ging rechten studeren in Cambridge, waar hij dankzij zijn spreekvaardigheid een ster werd in de disputen. Tot zijn studiegenoten behoorden Kenneth Clarke, Norman Lamont, John Gummer, Leon Brittan en Norman Fowler. Als de zogenoemde 'Cambridge maffia' zouden ze later allemaal hoge posten gaan bezetten in de kabinetten van Margaret Thatcher en John Major. In 1975 trouwde hij met Sandra Paul, een populair fotomodel van Vogue uit de jaren zestig. Zij was al drie keer eerder getrouwd, onder anderen met de jazzpianist Robert Douglas Home – een neef van voormalig premier Alec Douglas Home – die na hun scheiding zelfmoord zou plegen. Hij maakte haar het hof met het opsturen van F. Scott Fitzgeralds roman Tender in The Night. Sandra zou deze 'buitengewoon romantische man' niet meer verlaten.

Howard werd in 1983 parlementslid voor het district Folkestone & Hythe in Kent. Thatcher nam hem in haar kabinet op als minister van Werkgelegenheid. Major benoemde Howard tot minister van Binnenlandse Zaken – in Groot-Brittannië een van de moeilijkste departementen. Na de Conservatieve verkiezingsnederlaag in 1997 deed hij al een gooi naar het leiderschap van de partij. Ann Widdecombe, zijn plaatsvervanger op Binnenlandse Zaken, liet onmiddellijk weten dat ze maar beter niet op hem konden stemmen, omdat hij 'iets van de nacht had'. Hij dankte er de bijnaam Dracula aan. Uiteindelijk haalde hij maar 23 stemmen en sneuvelde in de eerste ronde.

Hij overwoog even helemaal uit de politiek te stappen en als advocaat in de City het grote geld binnen te gaan halen. 'Maar politiek is verslavend', stelde zijn vrouw die een haat-liefdeverhouding met Westminster koestert. De nieuwe Conservatieve leiders – William Hague en later Iain Duncan Smith – gaven hem uiteindelijk een prominente positie in hun schaduwkabinet.

Hij bleef in deze positie de ervaren en geslepen strateeg. Toen deze week Duncan Smith aftrad, presenteerde de rechtse ideoloog zich als de man van het centrum, de vijand van het volk als de redder van de natie. Maar als hij over twee jaar de verkiezingen verliest, zal zijn leiderschap even kort kunnen zijn als dat van zijn voorganger. 'Hij is op zijn best zonder toeschouwers, in het openbaar heeft hij de neiging de boel op stelten te zetten', zei John Major.