Mathematisch genie met duister verhaal

Acteur Crowe reageerde zaterdag met afschuw op het ongeluk, waarbij niet alleen Nash omkwam maar ook diens echtgenote Alicia Nash-Harrison (82). Meer nog dan in de film was zij degeen die Nash in de jaren '60 in zijn getroubleerde leven bijstond, zelfs nadat ze van hem was gescheiden. Pas rond 1990 herstelde Nash genoeg van zijn ziekte om weer te kunnen werken.

Jaren later, in 2001, hertrouwden ze. Vorige week was het echtpaar nog in de de Noorse hoofdstad Oslo geweest om daar de Abel-prijs in ontvangst te nemen, algemeen gezien als de hoogste eer die een wiskundige ten deel kan vallen.

Het echtpaar zat zaterdag in een taxi in New Jersey die bij een inhaalmanoeuvre de vangrail raakte en crashte. Beide werden uit de auto geslingerd en waren op slag dood, aldus het politierapport. Geen van beide zouden ze hun gordels hebben gedragen.

Nash kreeg in 1994 een Nobelprijs voor de Economie voor de ontdekking van wat het 'Nash evenwicht' wordt genoemd, een theorie die er op neerkomt dat concurrerende spelers in een spel niet voluit voor de hoofdprijs moeten gaan als ze daarmee hun mogelijkheid om te winnen verspelen. Waar ze wel voor moeten gaan, is met Nash' theorieën te berekenen.

Gemeengoed

In de film wordt dat sprekend verbeeld met een scene in een bar in Princeton waar een groep mannen, onder wie Nash zelf, om een opvallende sexy blondine heendraaien. Uiteindelijk kiezen ze allemaal voor een van de de minder opvallende vriendinnen van de schoonheid. Nash snelt intussen met zijn papieren onder zijn arm de bar uit, om in zijn werkkamer op Princeton zijn nieuwe theorie uit te werken. In het voorbijgaan bedankt hij de blondine.

Tegenwoordig is het speltheoretische inzicht dat maximaal eigenbelang niet loont tamelijk gemeengoed, in het dagelijkse leven misschien wel meer dan onder economen en beleidsmakers. Iedereen die inschat welke rij bij de kassa's de snelste is, gebruikt methodes die Nash formaliseerde. Dat zelfs de crisis in Europa speltheoretische trekjes heeft, lijkt geen toeval. De Griekse minister van Financiën Varoufakis, gehaaid dwarsligger in onderhandelingen met de EU, is een in de VS getrainde specialist in de speltheorie.

Onder wiskundigen geldt het speltheoretische werk van Nash als belangrijk maar minder diepzinnig. De Abelprijs van vorige week kreeg hij voor volgens ingewijden baanbrekend onderzoek naar zogeheten partiële differentiaalvergelijkingen en meetkunde dat hij samen met Louis Nirenberg deed in de jaren '50 van de vorige eeuw. In een interview in 2011 gaf Nash te kennen dat hij zich destijds helemaal niet had gerealiseerd dat hij had gewerkt aan een diep onopgelost probleem, dat ondermeer de kromming van ruimte en tijd volgens Einstein hanteerbaarder maakt. De jaarlijkse Abelprijs wordt gezien als de onofficiële Nobelprijs voor de wiskunde.

Nash zelf noemde de film A Beautiful Mind in 2001 nadrukkelijk een 'artistieke interpretatie van mijn leven', maar was er per saldo niet echt gelukkig mee. Vooral de verbeelding van zijn waanbeelden over geheime codes en spionennetwerken noemde hij overdreven. Bekend is wel dat hij in de jaren '50 brieven over communistische samenzweringen naar de regering in Washington begon te schrijven. Tijdens een conferentie in 1959 gebruikte hij zijn lezing over een befaamd wiskundig probleem, de Riemann hypothese, voor een verward verhaal over het rode gevaar. Volgens biografe Sylvia Nasar was dat het moment dat zijn omgeving besefte dat Nash, tot dan gezien als een eigengereid mathematisch genie en een man met wie moeilijk te werken was, volledig de weg kwijt was.

Nash hekelde de suggestie in de film dat medicijnen zijn schizofrenie uiteindelijk hadden bedwongen. 'Dit is een ziekte waar je nooit meer vanaf komt en die je tot een klant van de geestelijke gezondheidszorg maken.' Nash weigerde langdurig medicijnen te nemen, en was om die reden in de jaren '70 zelfs niet opgenomen in psychiatrische klinieken.

Nash' vrouw Alicia, zelf opgeleid als fysicus, speelde volgens zijn biografen decennialang een wezenlijke rol in zijn geleidelijke herstel. Samen leidden ze lang een teruggetrokken leven, waarbij er nadrukkelijk ruimte was voor Nash' persoonlijke eigenaardigheden, als die zich aandienden. De laatste jaren verscheen Nash nu en dan in het openbaar om prijzen in ontvangst te nemen.

Bekijk hier de trailer van de Hollywoodfilm A Beautiful Mind.