Massale overheidssteun maakt de banken ‘corona-proof’

Op het eerste gezicht leek het bancaire bloedbad deze week compleet. Vrijdag maakte de genationaliseerde Volksbank, moederbedrijf van onder andere SNS en ASN, bekend dat er de komende drie jaar 400 tot 500 medewerkers vertrekken. ‘Het moet écht sneller, digitaler en wendbaarder’, aldus de nieuwe ceo Martijn Gribnau. Donderdag meldde de Rabobank 5.000 banen te schrappen. Eerder hadden ING (wereldwijd 1.000 ontslagen) en ABN Amro (tot 15 procent van alle werknemers weg) aangekondigd het mes in de eigen organisatie te zetten.

Desondanks blijven vrijwel alle grote Nederlandse banken winst maken. Zowel Rabobank als ING zien hun eindresultaat gehalveerd, maar onder de streep houden zij nog altijd respectievelijk 1,1- en 2,5 miljard euro over. Alleen ABN Amro schrijft rode cijfers. Boosdoener is de zakenbank, waar risicovolle activiteiten als handelsfinanciering en grondstoffen onder vallen. Die was al langer een zorgenkindje en wordt gesaneerd. Zonder dit onderdeel zou de winst over 2020 boven de miljard euro zijn uitgekomen.

Een bankencrisis ziet er anders uit. Bovendien gaan veel kopzorgen terug tot vóór de pandemie. Zoals de digitalisering, of de lage rente. Om overtollig spaargeld te stallen bij de Europese Centrale Bank in Frankfurt moeten financiële instellingen tegenwoordig geld betalen. ING was hieraan in 2020 een bedrag in de orde van grootte van 250 miljoen euro kwijt. Ter compensatie verhogen de banken de kosten van bijvoorbeeld betaalpakketten gestaag. Zelfs kleinere spaarders negatieve rente laten betalen blijkt nu een optie, zij het een ‘buitengewoon onwenselijke’.

Bestand tegen crisis

Er zijn ook meevallers. Aan hypotheken verdienen banken nog altijd prima. Maar bovenal blijft het gevreesde financiële fiasco als gevolg van de lockdowns uit. Het overgrote deel van de Raboklanten, goed voor 84 procent van alle leningen, ‘heeft niet of nauwelijks last van de lockdown’, legde chief financial officer Bas Brouwers uit in gesprek met journalisten. ‘Food en agri lijken beter bestand tegen deze crisis dan andere sectoren. Logisch: we blijven met zijn allen voedsel consumeren.’ Ondertussen krijgt de minderheid van de ondernemers die wél midscheeps geraakt wordt hulp van de overheid. Doordat deze ruimhartig loonsubsidies verstrekt, voorraden vergoed en belastinguitstel geeft, hebben ING, Rabobank, ABN Amro en de Volksbank minder last van wanbetalers dan verwacht.

Dat werpt nieuw licht op de rol van de banken in de coronacrisis. Dit keer gaan we het helemaal anders doen, was de plechtige belofte in het voorjaar. Anders dan in 2008 zouden de bankiers onderdeel van de oplossing zijn, in plaats van een probleem dat de belastingbetaler miljarden kost. Sindsdien regent het persberichten over ondernemers die ‘geholpen’ worden door de financiële instellingen, ‘steun’ krijgen en ‘meer lucht’. Zo hebben tot nu toe 129 duizend bedrijven gebruikgemaakt van een betaalpauze. Daardoor hoefden ze tijdelijk niet af te lossen op hun leningen.

Profiteren

De andere kant van het verhaal is dat de banken indirect net zo goed profiteren van de steunpakketten van vadertje staat. Hun tot aan de rand gevulde stroppenpotten hoefden ze tot nu toe nauwelijks aan te spreken. Op de afdelingen bijzonder beheer, waar bedrijven terechtkomen die financieel in de penarie zitten, blijft het rustig.

Voor 2021 tonen de ceo’s zich optimistisch. Zodra de vaccinaties op stoom komen en regeringen de strenge maatregelen afbouwen, zal de economie aantrekken, voorspelt ING-topman Steven van Rijswijk. Al houdt de baas van de grootste bank van Nederland een slag om de arm. Vroeg of laat loopt de overheidssteun immers af. Komen klant en geldverstrekker dan alsnog in de problemen? ‘Zodra de muziek stopt, kan er een scherpe val optreden. Maar vooralsnog zien we dat niet.’