Marianne Thieme was al jaren meer buiten dan ín de Kamer actief

Het Kamerwerk viel Marianne Thieme steeds zwaarder, vertellen ingewijden. De vrouw die de Partij voor de Dieren groot maakte, reist al jaren de wereld over om haar boodschap uit te dragen.

Zoals altijd kwam ook dit nieuws van de Partij voor de Dieren onverwacht: Marianne Thieme (47) stopt als partijleider. Esther Ouwehand (43), net als Thieme Kamerlid van het eerste uur, volgt haar op als fractievoorzitter. Naar een nieuwe lijsttrekker wordt gezocht. Thieme blijft wel een rol vervullen als boegbeeld van de partij.

Thieme maakte haar aftreden bekend op de eerste ledendag van de Partij voor de Dieren, zondag in de grote hal van het gebouw van de Tweede Kamer. ‘Denk niet dat ik wegga’, zei ze in die toespraak. ‘Weet dat ik me voluit voor onze idealen blijf inzetten, zij het buiten het parlement.’

Zo’n vijfhonderd aanhangers reageerden, in de woorden van partijvoorzitter Sebastiaan Wolswinkel, ‘geschokt, emotioneel en dankbaar voor wat zij voor de partij heeft gedaan’. Die dankbaarheid geldt wat hem betreft ook het vertrouwen dat ze met haar stap uitspreekt in de degelijkheid van de partij. Eva van Esch, fractievoorzitter in de stad Utrecht, volgt Thieme op als Kamerlid. Of er een interne verkiezing komt om een lijsttrekker aan te wijzen is niet bekend. Wolswinkel: ‘Daar hebben we het nog niet over gehad.’

Er zijn de afgelopen tijd meer partijleiders opgestapt. Ook Emile Roemer, Alexander Pechtold en Sybrand Buma vertrokken van het Binnenhof. Maar het vertrek van Thieme is anders. Thieme ís de Partij voor de Dieren.

Organisch gegroeid

Samen met enkele anderen stond ze op 28 oktober 2002 aan de wieg van de PvdD. In 2006 werd ze voor het eerst in de Tweede Kamer gekozen, ze bleef dertien jaar onafgebroken Kamerlid. In de tussentijd is de Partij voor de Dieren organisch gegroeid. Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2017 werden vijf zetels gehaald, de PvdD heeft vertegenwoordigers in de Eerste Kamer, het Europees Parlement, alle provincies, vijftien gemeenten en zeven waterschappen; het ledental groeit gestaag. Minstens zo veelzeggend: er is een wereldwijd netwerk van zusterpartijen in negentien landen ontstaan. Bijna allemaal opgericht door zendingsarbeid van de Nederlandse PvdD.

De door Thieme en medeoprichter – en senator – Niko Koffeman vastgelegde doctrine is die van een getuigenispartij. De Partij voor de Dieren heeft vooralsnog geen enkel verlangen bestuursverantwoordelijkheid te dragen, maar fungeert als alarmbel in mensengedaante, met als radicale boodschap: we moeten onze planeet op orde zien te krijgen voor het te laat is.

Daarmee staat de partij ver buiten de orde in Den Haag. Dat de partij de noodzaak van economische groei ter discussie stelt en krimp voorstaat, maakt het voor vrijwel alle andere politieke stromingen onmogelijk om met ze samen te werken. De PvdD onttrekt zich daarbij aan een indeling op een as van links naar rechts. Fel tegen alles wat dieronvriendelijk is, maar in moreel-ethisch opzicht vaak conservatief: tegen de donorwet, tegen de vergoeding van de NIP-test. Bij formatiebesprekingen of college-onderhandelingen wordt nooit aan de PvdD gedacht; alsof de partij in een andere politieke dimensie verkeert. Tot de media wordt een gepaste afstand bewaard.

Met insecten bestikt

Van dat alles is Thieme het uithangbord. Zij is het die op Prinsjesdag de aandacht trekt door een jurk met een patroongordel van wortels te dragen of een met insecten bestikt gewaad te laten maken. Zij is de auteur van boeken waarin het gedachtegoed wordt verwoord, zoals De kanarie in de kolenmijn of Groeiend verzet, waarin ze haar partij op één lijn stelt met emancipatiebewegingen als die voor afschaffing van de slavernij of gelijkberechtiging van de vrouw. Zij is de gids in films waarin het gedachtegoed wordt uitgewerkt, zoals Meat the truth en Powerplant. En zij draagt die opvattingen uit in het buitenland, met lezingen en tournees. Want de veranderingen die zij bepleit, zijn alleen zinnig als die wereldwijd gedragen worden.

Dat is waar het wringt. Thieme was de laatste jaren veel meer buiten dan ín de Kamer actief. Het Kamerwerk viel haar steeds zwaarder, zeggen ingewijden; deze winter was ze een aantal maanden ziek. De partij respecteerde haar keuze haar tijd te besteden aan boeken, films en tournees. Gevolg was wel dat de andere Kamerleden harder moesten werken. In de Algemene Beschouwingen van twee weken geleden speelde Thieme een bijrol, met een inbreng waar de glans van het nieuwe vanaf was.

Dat er ongenoegen was, kwam de afgelopen maanden naar buiten. Eerst werd – onverwacht – Sebastiaan Wolswinkel tegen het advies van de partijleiding in gekozen als voorzitter. Wolswinkel wil de interne democratie van de partij versterken en de betrokkenheid van de leden vergroten. Daarna maakte – al even onverwacht – Kamerlid Femke Merel van Kooten-Arisse bekend dat ze de fractie verliet; de vicevoorzitter van de jongerenafdeling volgde haar. Van Kooten voerde twee redenen aan. De een was organisatorisch: de werkdruk was hoog met ‘een angstcultuur’ als gevolg. De ander was inhoudelijk: de PvdD zou zich naast het lot van dieren ook om dat van mensen moeten bekommeren, zoals dat in het verkiezingsprogramma wordt beloofd. Daar was met een grotere fractie voldoende menskracht voor.

Opofferingsgezindheid

Partijvoorzitter Wolswinkel ontkent dat het vertrek van Thieme iets met een debat over de koers van de partij te maken heeft. ‘Thieme is politiek gaan bedrijven om haar idealen te verwerkelijken. Ze heeft het lang uitgehouden in de wereld van de politiek, en wil na al die jaren ook tijd voor zichzelf. Ik ken niemand wiens opofferingsgezindheid groter is.’

Van Kooten-Arissen ziet wel degelijk een verband met de partijkoers. ‘Ik denk dat ik wel iets doorbroken heb. Er moet iets veranderen om dat brede Plan B uit te voeren. Deze stap is nodig voor de partij.’

Haar collega’s prijzen Thieme als een ‘bevlogen politica’ (Lilian Marijnissen, SP), ‘Een groot voorvechter van groene politiek’ (Jesse Klaver, GroenLinks) en iemand die ‘bewijst dat je op overtuiging en inhoud een politieke partij kunt bouwen’ (Mark Rutte). Thieme zelf wil geen toelichting geven op haar vertrek.