Nieuws
Marechaussee mag etniciteit gebruiken in risicoprofiel bij grenscontroles
De Koninklijke Marechaussee mag bij grenscontroles etniciteit gebruiken in risicoprofielen. Een coalitie van twee burgers en vier mensenrechtenorganisaties had de Marechaussee voor de rechter gesleept, maar die oordeelde dinsdag dat de Marechaussee niet in strijd met de wet handelt.
De aanklagers bestonden uit Amnesty International, Controle Alt Delete, antidiscriminatiebureau Radar en het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten en twee burgers. Zij begonnen begin 2020 aan een bodemprocedure omdat de Marechaussee niet-witte mensen structureel vaker aan extra controles zou onderwerpen.
Bamenga
Het handelen van de Marechaussee kwam in 2018 in het nieuws door toenmalig Eindhovens gemeenteraadslid Mpanzu Bamenga (D66). Hij landde toen op Eindhoven Airport en werd aangezien voor een Nigeriaanse mensensmokkelaar. Bamenga werd er uitgepikt voor een extra controle en deelde zijn onvrede hierover op sociale media, waarop hij honderden reacties kreeg.
Bamenga, mensenrechtenjurist en een van de aanklagers, kwam destijds net van een congres over vrijheid in Italië. ‘In het risicoprofiel werd iemand gezocht die er ‘niet-Nederlands’ uitzag, snel liep en netjes was gekleed. Maar alle andere netjes geklede personen die snel liepen werden gewoon gezien als een zakenman. Pas toen etniciteit erbij getrokken werd, was er sprake van een crimineel, zei hij deze zomer in de Volkskrant.
De aanklagers beweerden in de bodemprocedure dat de Marechaussee voor controles structureel gebruik maakt van risicoprofielen waar etniciteit een rol speelt en daarmee de wet overtreedt. De Marechaussee weersprak in de bodemprocedure dat etniciteit een rol speelt in de gebruikte risicoprofielen.
Legitiem
De rechtbank in Den Haag stelde dinsdag vast dat etniciteit wel degelijk wordt gebruikt in de risicoprofielen van de Marechaussee, maar dat ‘niet ieder onderscheid discriminatie oplevert’. Het gebruik van etniciteit als selectiecriterium bij grenscontroles is volgens de rechter legitiem. ‘De MTV (de grenscontrole van de Marechaussee, red.) dient ertoe iemands verblijfsstatus vast te stellen en nationaliteit is een belangrijk kenmerk voor het vaststellen daarvan. Etniciteit hoeft niet, maar kan een objectieve aanwijzing zijn voor iemands nationaliteit’, aldus de rechter.
Van discriminatie zou pas sprake zijn als etniciteit de enige reden was voor extra controles bij grensovergangen. Dat is volgens de rechter niet het geval. ‘Dat een indicator doorslaggevend is, maakt het niet de enige relevante indicator. Onder de streep gaat het steeds om een combinatie van verschillende indicatoren.’'
Hoger beroep
De aanklagers gaan in hoger beroep, zo laat Bamenga woensdag telefonisch weten. ‘We zijn deze zaak begonnen omdat we vinden dat etniciteit geen onderdeel mag zijn van de risicoprofielen, de rechter heeft nu geoordeeld dat dat wel mag. Dat is best heftig, eigenlijk zegt de rechtbank dat een niet-wit persoon potentieel als niet-Nederlander kan worden aangemerkt. Dat is een miskenning van wie we zijn als land, met al onze diversiteit.’
Om die reden is de zaak volgens Bamenga een fundamenteel vraagstuk, die door een hogere rechter beoordeeld dient te worden. ‘Het gaat om een belangrijke maatschappelijke verandering. We weten dat het bij vrouwen- en homorechten jaren heeft geduurd. Dit is een geen sprint maar een marathon.’
