Maracanã, waar is je magie?

Het is dat werklui bezig zijn een trapleuning te repareren, anders zou het deze middag doodstil zijn geweest in het Maracanã, het stadion waar over vier weken de WK-finale wordt gespeeld en dat morgen het toneel is voor het duel Argentinië - Bosnië-Herzegovina. Op het veld pikken twee vogels met hun snavels in het gras. Weten zij veel dat dit heilige grond is.

Hier scoorde Pelé in 1969 zijn duizendste doelpunt, waarna hij de bal uit het doel pakte en zou hebben gezegd: 'Kreng, ik heb je.'

Hier lag in 1983 de legendarische linksbuiten Garrincha opgebaard, alvorens hij, gadegeslagen door tienduizenden fans, met een brandweerwagen naar zijn laatste rustplaats in Pau Grande werd gebracht.

Hier werd in 1989 de WK-kwalificatiewedstrijd tussen Brazilië en Chili gestaakt, omdat het leek alsof de bebloede doelman Roberto Rojas van Chili door een vuurpijl was geraakt. Hij deed dat in de hoop de wedstrijd reglementair te winnen. In werkelijkheid had hij zich met een scheermesje bewerkt dat in zijn handschoen zat verstopt.

En ja, hier beleefde Brazilië haar eigen 'Hiroshima', zoals schrijver Nelson Rodrigues de fatale nederlaag op het WK van 1950 tegen Uruguay beschreef. Er zouden toen meer dan 200 duizend toeschouwers in het stadion hebben gezeten.

Kortom, dit is de tempel van het voetbal. Toch?

In een appartement aan de Rua Duque Estrada, 12 kilometer verderop in een buitenwijk van Rio de Janeiro, slaakt professor Ronaldo George Helal een diepe zucht, gevolgd door een heftig schudden van zijn hoofd.

'Maracanã wás de tempel van het voetbal', zegt hij. 'Het is nu een van de vele inwisselbare FIFA-stadions die overal ter wereld staan, in Moskou, in Parijs of bij jullie in Amsterdam.'

Helal (58) is als socioloog verbonden aan de universiteit van Rio en schreef vele boeken over de relatie tussen Brazilië en voetbal. Hij zegt hardop wat velen denken: Maracanã is Maracanã niet meer.

Als Helal over het stadion spreekt, is het alsof hij herinneringen ophaalt aan een oude geliefde. Hij zag er Garrincha schitteren en bewonderde er Zico, zijn grote held. Het meest werd hij gegrepen door de sfeer. 'Iedereen die ooit het oude Maracanã heeft bezocht, begrijpt het als ik zeg dat het magisch was om daar te zijn.'

Een paleis voor het volk, werd het genoemd. Tribunes liepen zonder onderbreking door en voor de allerarmsten was er de general, de onderste ring, waar fans uitgedost met grote vlaggen voor nog geen euro naar de wedstrijd konden kijken. Een scheiding van sociale klassen bestond niet in het Maracanã: het was er voor iedereen.

Toen kwamen de renovaties. In 1999 stond het Maracanã in de steigers vanwege het WK voor clubteams, in 2005 werd het stadion verbouwd voor de Pan-Amerikaanse Spelen en in 2010 ging het stadion op slot voor een renovatie met het oog op het WK en de Olympische Spelen. Totale kosten: naar schatting 650 miljoen euro.

De culturele elite in Rio schreeuwde moord en brand. 'Nog even en er komt een tijd dat supporters op hun stoel worden vastgebonden. Fasten your seatbelts, de wedstrijd begint', schamperde de Braziliaanse kunstenaar Ernesto Neto in de kranten.

Volgens hem staat het vernieuwde Maracanã symbool voor het verwestersen van Brazilië. 'Op de stranden van Copacabana mogen geen kokosnoten meer worden verkocht die met een machete worden opengehakt, want dat is onhygiënisch. Straks mogen alleen Coca-Cola en Evian nog kokoswater bottelen. En in het Maracanã moeten alle staanplaatsen worden verwijderd van de FIFA.'

Met elke nieuwe verbouwing slonk de capaciteit. De general verdween. Er kwam een verbod op vlaggen. En het stadion kwam in handen van een consortium. Ergens bij al die renovaties werden ook de karakteristieke openbare telefoons achter het doel weggehaald. Die waren ooit bedoeld voor radioverslaggevers, maar werden door doelpuntenmakers geregeld gebruikt bij het vieren van een goal. 'Mamma, moet je eens luisteren, ik heb gescoord in het Maracanã.'

undefined

Hostessen

Zondag, tijdens Argentinië - Bosnië-Herzegovina, zitten er 74.531 toeschouwers in het stadion. Aan luxe zal het hen niet ontbreken: het stadion is netjes aangeveegd, de plaatsen zijn genummerd en wie toch verdwaalt, kan op elk moment de hulp inroepen van een van de vele hostessen.

Een paleis voor het volk is het Maracanã dus niet meer, stelt Helal vast. 'Het is een theater voor de elite. Logisch, het consortium moet geld verdienen. Ondertussen kan de gewone man zijn kaartje niet meer betalen. Dit stadion is nota bene ooit gebouwd met geld van de gemeenschap. Ik vraag me af waarom mensen nooit in opstand zijn gekomen.'

Misschien omdat er veel ten goede is veranderd in het Maracanã. Het grauwe beton heeft plaatsgemaakt voor stoeltjes in de kleuren van de Braziliaanse vlag. Het is er veilig, schoon en de wc's zijn weer toegankelijk. Je kunt er zelfs je handen met zeep wassen. En misschien ook wel omdat dingen gaan zoals ze gaan. Veranderingen hou je niet tegen.

'Dat weet ik ook wel', zegt Helal. 'Mijn zoon is 17. Die vindt het waarschijnlijk romantisch gezwets van mij. Ook in dit stadion zullen weer nieuwe herinneringen ontstaan.'

Het weerhoudt hem er niet van af en toe nog te zwelgen in een nostalgische bui. Vanaf de universiteit van Rio waar Helal lesgeeft, kan hij het Maracanã zien liggen. Het ligt nog altijd op dezelfde plek, heeft dezelfde vorm en draagt nog steeds dezelfde naam. Maar de magie is verdwenen, besluit hij. 'Die bestaat alleen nog in hoofden van oude mensen, zoals ik.'

undefined

De Ring van Rio

Het Maracanã werd in 1948 gebouwd voor het WK voetbal van twee jaar later. Nergens ter wereld stond een groter stadion dan in Rio; het moest dan ook de economische kracht van Brazilië symboliseren. Bij de slotwedstrijd op het WK in 1950 waren meer dan 200 duizend fans aanwezig. Vanwege de vorm van een zuivere elips wordt Maracanã in de volksmond 'De Ring van Rio' genoemd. Per maand bezoeken gemiddeld 7.000 toeristen het stadion. Het stadion is officieel vernoemd naar de Braziliaanse journalist Mário Rodrigues Filho en is op 13 juli het decor voor de WK-finale.

undefined

Groep F

Rio de Janeiro, Maracanã

Maandag 16 juni, 00. 00 uur

Argentinië - Bosnië-Herzogovina

- in november vorig jaar speelden beide ploegen ook tegen elkaar in het Amerikaanse St.Louis. Het werd 2-0.

- Lionel Messi scoorde in 2006 voor het laatst voor Argentinië op een WK.

- Bosnië-Herzogovina debuteert op het WK. Tot de selectie behoort ook Haris Medunjanin. Medunjanin groeide op in Nederland en speelde enkele interlands in het Nederlands elftal onder 21 jaar.

undefined