Major is overgeleverd aan kleine oppositiepartijen
De ene stem die maandagavond in de stemming over de Irakgate-affaire voor premier John Major het verschil uitmaakte tussen een pijnlijke nederlaag en een - niet zo triomfantelijke - zege, maakte in ieder geval duidelijk hoe zeer de Britse regering is overgeleverd aan de kleine oppositiepartijen in het Lagerhuis....
Van onze correspondent
LONDEN
John Major werd de afgelopen dagen in het 651 zetels tellende Lagerhuis in de tang genomen door een dozijn Ulster parlementariërs, drie van de Democratische Unionistische Partij en negen van de Ulster Unionistische Partij. Beide partijen trachtten de benarde positie van de regering te gebruiken om het Noordierse vredesproces in eigen richting bij te buigen.
Zondag, na een gesprek met Major, maakte de leider van de Democratische Unionisten, dominee Ian Paisley, bekend dat zijn partij zich van stemming zou onthouden - zoals Major graag wilde. Maandag, nadat er gedurende de hele dag was overlegd tussen regering en Ulster Unionisten, stemden de negen parlementariërs van die partij en bloc tegen de regering, wat een verrassing mocht heten.
Dus gonsde het in Whitehall van de suggesties dat er rond het Scott-rapport was gehandeld. Het stemgedrag van Paisley en de zijnen werd gezien als een beloning voor door Major toegezegde concessies. Paisley ontkende en Major ook.
Het weerspannige gedrag van UUP-leider Trimble en zijn acht partijgenoten werd geïnterpreteerd als een strafmaatregel: Major zou niet tegemoet zijn gekomen aan hun eisen betreffende de verdere invulling van het Noordierse vredesproces.
Voor dat laatste was een duidelijke aanwijzing voorhanden. Andrew Hunter, voorzitter van de Conservatieve commissie voor Noord-Ierland, verklaarde dinsdag dat Trimble Major had aangeboden de premier in diens laatste jaar voor de verkiezingen door dik en dun te zullen steunen - onder voorwaarden natuurlijk. Hunter had dat verhaal vermoedelijk niet verzonnen.
De gesprekken tussen regering en Unionisten gingen over de vorm van de komende verkiezingen in Ulster - beide partijen zijn het erover eens dat die moeten komen. Tussen Ulster Unionisten en Democratische Unionisten ontstond daarover de afgelopen dagen een scherp verschil van mening.
De Ulster Unionisten zien het meest in de gebruikelijke Britse verkiezingsvorm. In elk van de achttien Noordierse kiesdistricten zouden vijf kandidaten gekozen moeten worden. Dat systeem zou de UUP een gegarandeerde verkiezingszege opleveren en tot de grootste partij in het nieuwe forum maken. De Democratische Unionisten zouden in de zo gekozen vertegenwoordiging 17 tot 18 procent halen.
De Democratische Unionisten van Paisley zien meer in de 'Europese' proportionele verkiezingsvorm, waarbij niet op kandidaten maar op partijen wordt gestemd. Zij zouden daarmee in het nieuwe forum 30 procent van de zetels winnen en de UUP in grootte voorbijstreven.
Als de Britse en Ierse regering er de komende dagen in slagen een gezamenlijke procedure vast te stellen om het vredesproces weer op gang te krijgen, zal blijken of Paisley voor zijn regeringsvriendelijke gedrag wordt beloond; er kan dan ook worden vastgesteld of er een deal bestond tussen hem en Major.
Major kwam de oppositie van de grootste Unionistische partij uiteindelijk niet eens zo slecht uit. Hij overleefde de stemming en kon en passant een triomfantelijk signaal uitzenden naar Noordierse republikeinen en Dublin: dat de Britse regering zich niet laat inpakken door Trimble. De leider van de SDLP, John Hume, pikte dat signaal maandag onmiddellijk op. Hij zei na een gesprek met Major dat 'het vredesproces weer op de rails staat' en prees de 'zeer positieve houding' van de premier.
Dat zou erop kunnen wijzen dat Major, nu de Scott-dreiging achter de rug is en hij even is bevrijd van Unionistische chantagepogingen, bereid is tot concessies aan de republikeinen en Ierland. Mogelijk leidt dat deze week al tot een Brits-Iers akkoord over een datum voor gesprekken tussen alle partijen. Bovendien zouden de Britten volgens ingewijden eventueel akkoord willen gaan met Hume's eis van een referendum, gelijktijdig met de verkiezingen.
Zo heeft 'Irakgate', zonder daar ook maar iets mee van doen te hebben, wellicht op kortere termijn een heilzame invloed op het vredesproces. Maar de Conservatieve meerderheid in het Lagerhuis bedraagt binnenkort nog één en er kunnen parlementariërs overlijden of overlopen. Major zal Paisley en Trimble daarom de komende tijd vermoedelijk nog wel eens op zijn kamertje moeten uitnodigen voor een beetje wheeling and dealing.
Bert Wagendorp
