Magnetrons, televisies, zelfs hele keukens worden in de Brabantse natuur gedumpt
‘Bij deze zandweg komen we vaak afvaldumpingen tegen.’ Op een uitgespreide kaart van het Brabantse natuurgebied De Kempen wijst boswachter Sjaak Smits (54) een weg aan waarnaast hij in de greppel geregeld vuilniszakken, complete huisraden of bouwafval vindt. ‘En hier bij deze parkeerplaats. Ze rijden er zo op, kofferbak open, hup en weer door. Niemand die het ziet.’
Het is zaterdagmiddag en Smits staat op het punt op surveillance te gaan. Als boswachter van Staatsbosbeheer heeft hij samen met twee andere buitengewoon opsporingsambtenaren (boa’s) de taak toezicht te houden op 20 duizend hectare natuur in Brabant-oost. Een groot deel van zijn tijd is hij bezig met het opsporen van afvaldumpingen, motorcrossers of andere illegale activiteiten.
In een beige met groen uniform van Staatsbosbeheer stapt Smits in de auto, op zoek naar achtergelaten banken of koelkasten in het uitgestrekte natuurgebied. Op initiatief van de Brabantse Milieufederatie hielden boswachters vanaf februari zes weken in een deel van het gebied bij hoeveel afval er werd gedumpt. Op basis daarvan kwam de stichting begin april met een schatting van vijfduizend afvaldumpingen per jaar in de Brabantse natuur. Bij afval in het bos gaat het vaak om het dumpen van drugsafval uit wietplantages of xtc-labs, maar uit het onderzoek van de Milieufederatie blijkt de helft van het afval huishoudelijk afval te zijn.
‘Een topje van de ijsberg’, zegt Smits overtuigd, terwijl hij de auto over hobbelige zandwegen stuurt. ‘Nu het warmer weer wordt, neemt het dumpen alleen maar toe. In deze periode gaan mensen hun tuin opknappen of hun caravan uitruimen.’
Het dumpen van afval vormt al langer een probleem voor natuurorganisaties, vertelt Joke Bijl, woordvoerder van Staatsbosbeheer. Dit is niet eerder landelijk op dezelfde wijze als nu in Brabant in kaart gebracht. Of er sprake is van een toename is dan ook moeilijk vast te stellen.
Vooral in het weekend is het raak. ‘De milieustraat, waar mensen hun grofvuil kunnen wegbrengen, is op zaterdag aan het einde van de middag gesloten. Zondag is het afvalpunt helemaal dicht. Dan rijden mensen door naar de bossen’, vertelt de boswachter. In sommige gemeenten betalen huishoudens per hoeveelheid en afhankelijk van het soort afval. Bijl: ‘In de gemeenten waar deze diftar-regeling werd ingevoerd, zagen we een toename van dumpingen in de natuur.’
De kosten en openingstijden van het afvalpunt bepalen gemeenten zelf. Dat mensen vanwege de openingstijden troep in de natuur dumpen, kan Bas Peeters, beleidscoördinator van de Koninklijke Vereniging voor Afval- en Reinigingsmanagement, zich bijna niet voorstellen. ‘Naar het bos rijden lijkt me meer moeite dan naar een milieustraat.’
‘Afvaldumpingen komen door heel het land voor’, zegt Bijl. De organisatie is veel geld en tijd kwijt aan het opruimen van alle puin in de natuur. ‘Vuil trekt vuil aan. Als je het te lang laat liggen denken mensen: dit gooi ik er ook nog even bij’, aldus Bijl. ‘Heel Nederland heeft er last van. Het is ergernis nummer één van de bezoekers in onze natuurgebieden’, zegt ook Simone Prinsen van Natuurmonumenten. ‘Onze boswachters zijn elke dag bezig met het opruimen van rotzooi.’ Natuurorganisaties Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en Brabants Landschap beheren ongeveer de helft van de Brabantse natuurgebieden.
Er is een gebrek aan toezicht, signaleert zowel Bijl als Prinsen. Prinsen: ‘De politie heeft zich de afgelopen jaren meer teruggetrokken uit het buitengebied. Daardoor is veel op ons bordje terechtgekomen.’ De organisaties zeggen hier echter onvoldoende capaciteit voor te hebben.
In de 37 jaar dat Smits boswachter is, heeft hij veel voorbij zien komen: magnetrons, televisies, zelfs een keer een hele keuken. Twee weken geleden stortte hij samen met boswachters van Natuurmonumenten en Brabants Landschap de troep voor het provinciehuis in Den Bosch. ‘Een autostoel, twee blenders, huisvuilzakken. We wilden aandacht vragen voor het probleem. Er zijn meer toezichthouders nodig en dus ook meer geld.’
Zak met henneptoppen
‘Daar ligt iets.’ Snel brengt Smits de auto tot stilstand. Twee lange houten takken staan op wit bewerkte plankjes. ‘Ik scan de omgeving en zie het gelijk als een kleur hier niet thuishoort’, zegt hij terwijl hij een foto en de locatie doorstuurt naar zijn collega’s van beheer, die later in een laadwagen de rommel zullen ophalen. Tussen de bomen verderop schittert een zilveren zak. Takken knappen terwijl Smits erop afloopt. De zak blijkt vol henneptoppen te zitten.
Dat is wel kenmerkend voor de zuidelijke provincies: naast huishoudelijk afval zijn drugs de andere grote afvalveroorzaker. Bijl: ‘Provincie Noord-Brabant is een trieste koploper als het gaat om dumping van drugsgerelateerd afval.’
‘Hier heb ik de grond letterlijk zien dampen nadat er synthetisch drugsafval was geloosd’, zegt Smits, vanaf de auto wijzend op een stuk gras. ‘Het buitengebied is een soort vrijhaven geworden’, zegt Remmert van Haaften van de Brabantse Milieufederatie. ‘Criminaliteit krijgt vaak voorrang boven surveillance in het buitengebied’, zegt ook Jean-Louis Kop, woordvoerder bij de provincie Noord-Brabant. ‘Wij zien dat natuurbeherende organisaties het zwaar hebben.’
Smits stopt bij een slagboom, waarnaast takken, struiken en ander tuinafval liggen. ‘Veel mensen denken dat het geen kwaad kan om hun tuinafval in de natuur te gooien, maar je krijgt allerlei exoten.’ Over het zandpad komt een vrouw op een paard aangereden. ‘Heb je weer een dumping gevonden?’ Ze trekt aan de teugels. ‘Je ziet het zo vaak.’ Sinds een paar jaar komt Smits ook steeds vaker asbestdumpingen tegen in de natuur. ‘Dat wordt het volgende grote probleem. Vanaf 2024 moeten alle daken asbestvrij zijn.’
‘Vandaag was relatief rustig’, sluit Smits zijn ronde af. Of het niet pijn doet, al dat afval in zijn natuurgebied? ‘Tja, het is erbij gaan horen. Ik kijk er niet meer van op.’ Later die dag stuurt hij een sms: ‘Ik ben nog even langs een grote camping gereden. Er lag een wasmachine in de sloot.’
