'Machtsvacuüm in Irak trekt moslim-terroristen aan'

Irak wordt met de dag aantrekkelijker voor radicale moslims zoals leden van Al Qa'ida. Waar het de regering-Bush in de aanloop tot de oorlog met Irak nog moeite kostte een direct verband te leggen tussen Saddam Hussein en de organisatie van Osama bin Laden, dreigt het machtsvacuüm in Irak erop uit te draaien dat de VS nu volop binnenhalen wat ze kwijt wilden, constateert dr. Joost Hiltermann.

Hiltermann leidt in Amman de afdeling Midden-Oosten van de gezaghebbende Amerikaanse International Crisis Group (ICG), die bureaus heeft over de hele wereld.

Doormodderen, zo typeert hij de situatie waarin de Amerikanen zich op dit moment in Irak bevinden. Net terug van een bezoek aan Irak en Washington, constateert hij dat de Amerikaanse regering 'kwakkelend doorgaat' omdat zij geen andere oplossingen weet.

In een recent rapport over Irak waarschuwt Hiltermann dat de Amerikanen moeten opschieten wil het niet mislopen. Onveiligheid, onzekerheid en een informatiekloof tussen Amerikanen en Irakezen over wat er gebeurt noemt hij als hoofdoorzaken. 'Waarom de Amerikanen niets aan die onveiligheid doen? Ze zeggen dat ze niet zijn toegerust om de veiligheid te garanderen. Dat betekent dat mensen niet meer naar hun werk durven. Vrouwen zijn bang verkracht te worden.'

Hij begrijpt niet waarom de VS geen Iraakse genietroepen inzetten om de infrastructuur te herstellen. 'Die zijn aanwezig, goed getraind, technisch capabel en kunnen water-en elektriciteitsvoorzieningen herstellen en bewaken.'

Tijdens zijn laatste reis naar Irak constateerde Hiltermann dat gerepareerde onderdelen vaak 's avonds al weer weg zijn. 'Ik sprak met mensen die in een mast bezig waren de elektriciteit te herstellen terwijl beneden hun auto werd gestolen.'

Hij vindt dat de Irakezen meer verantwoordelijkheid moeten krijgen voor hun eigen veiligheid, zoals ze ook de politieke toekomst in eigen hand moeten kunnen nemen. Maar de VS aarzelen. Waarom? 'De Amerikanen gaan uit van een tabula rasa-idee, alles moet uit het niets worden opgebouwd. Dat kan niet. Je moet bouwen op wat er is.

'Ik ben er zeker van dat de VS Irak hebben onderschat. Irak is aangepakt als waarschuwing voor andere landen in de regio die mogelijk massavernietigingswapens hebben of krijgen. Het is aangepakt omdat het de minst sterke was. Het gaat de VS niet om olie, het gaat om de boodschap die van de verovering van Irak uitgaat. Maar dat betekent wel dat als het verkeerd gaat met Irak, het met de boodschap ook niet goed gaat.'

Ongewild krijgt de regering-Bush nu alsnog gelijk met de bewering dat Irak terroristen van Al Qa'ida herbergt: 'Irak werkt nu als een magneet op dat soort groeperingen. Dat is niet prettig voor de Amerikaanse regering. Aan de andere kant, de sovjets waren ook een nuttige vijand.'

Hiltermann constateert dat het vaak van persoonlijke verhoudingen tussen Amerikanen en Irakezen afhangt of het goed gaat. 'Neem Kirkuk, daar zat een slimme gouverneur. Er werd bloedvergieten voorspeld tussen Koerden, Arabieren en twee andere groepen. Dat is uitgebleven. Alle vier groepen kregen even veel: de Koerden kregen zes zetels in de stadsraad, de Arabieren, de Turkmenen en de Assyriërs ook. De Amerikanen kregen er eveneens zes. De Koerden dachten: het is wat weinig, maar we werken mee, goed voor later. De Arabieren dachten: wat een geluk dat we er nog zijn. De Turkmenen waren dik tevreden, want het was meer dan gehoopt. En de christelijke Assyriërs, een echte minderheid, dachten: vooral niets zeggen. Zolang de Amerikanen daar zitten is er voorlopig weinig aan de hand.'

De schattingen wat de bezetting en wederopbouw van Irak gaan kosten lopen uiteen. Deze week werd bekend dat rekening wordt gehouden met een bedrag van 600 miljard dollar, het zesvoudige van de laatste ramingen van de Amerikaanse bewindvoerder Bremer.

Toch zal de Amerikaanse kiezer daar niet van wakkerliggen, voorspelt Hiltermann. 'De meeste kiezers merken er niet veel van, Irak is niet echt in het nieuws. Daarom hoeven de VS zich niet terug te trekken. De VS houden voorlopig een breekbare controle, met het risico dat groepen als Al Qa'ida zich in Irak gaan roeren.

'De kiezer wordt pas ongerust als Irak ten koste gaat van de Amerikaanse economie. Daar komt bij dat de regering-Bush Irak pas kan en wil overdragen als zij het land in de klauw heeft. Washington zit wat dat betreft met de handen in het haar.'