Macht aandeelhouders groeit traag

De beloning van KPN's Ad Scheepbouwer: aangenomen. Wijziging van de statuten bij ABN Amro en Aegon: aangenomen. Nieuwe bonusregeling bij Shell: aangenomen. Uitstel van de jaarcijfers bij Ahold: aangenomen.

Het is slechts een kleine greep uit de controversiële onderwerpen die de afgelopen weken door aandeelhouders zijn geaccepteerd. Ondanks groot maatschappelijk rumoer: VVD-minister Hans Hoogervorst van Financiën denkt er zelfs over om topsalarissen af te gaan romen.

Aandeelhouders lijken in de discussies nauwelijks een rol te spelen. Directeur Peter Paul de Vries van de Vereniging van Effectenbezitters roept op elke vergadering bestuur en commissarissen van het bedrijfsleven ter verantwoording, maar het handvol volmachten van de VEB is onvoldoende.

De pensioenfondsen leggen meer gewicht in de schaal. Met hun miljarden aan belegd vermogen bezitten fondsen als ABP en PGGM belangen in veel grote bedrijven. De fondsen zijn de afgelopen jaren activistischer geworden, zegt Peter de Koning van de Stichting Corporate Governance Onderzoek voor Pensioenfondsen (SCGOP). In die stichting werken dertig pensioenfondsen samen om het stemrecht op hun aandelen beter te gebruiken.

'We doen meer, en wat we doen krijgt meer aandacht. Het activisme neemt elk jaar toe.' Bij elke aandeelhoudersvergadering is een afgevaardigde van een van de fondsen aanwezig. Deze 'trekker' heeft de volmachten om voor aangesloten pensioenfondsen te stemmen.

René Maatman, jurist van ABP Vermogensbeheer, bezoekt regelmatig aandeelhoudersvergaderingen. Woensdag was hij bij VendexKBB, eerder bij Aegon en ABN Amro, waar hij vraagtekens zette bij onder meer de beloningsregelingen van de bank. Hij stelt dat de pensioenfondsen wel degelijk van hun stemrecht gebruik maken. 'We hebben tegengestemd over de statutenwijzigingen van ABN Amro en Aegon en de beloningsregeling van Reed Elsevier', aldus Maatman. 'Een van de aanbevelingen van de commissie-Peters in 1997 was dat beleggers weliswaar meer zeggenschap moesten krijgen, maar dat die beleggers zich ook meer moesten roeren. Sinds die tijd zijn we steeds kritischer geworden.'

Toch is dit jaar geen voorstel door een aandeelhoudersvergadering afgewezen. Logisch, vindt directeur Paul Frentrop van onderzoeksbureau Deminor. 'Er is op dit punt altijd veel aandacht voor pensioenfondsen, maar ook zij hebben maar een beperkte invloed. De meeste aandelen zijn in handen van beleggingsfondsen en verzekeraars, en die houden zich in de regel nauwelijks bezig met corporate governance.'

Een woordvoerder van vermogensbeheerder Robeco bevestigt dat beeld. 'Wij stemmen in de regel met onze voeten', aldus de zegsman. Als het beleid van een bedrijf de fondsmanagers van Robeco niet bevalt, verkopen ze de aandelen in dat bedrijf gewoon. 'Als we onze stem als aandeelhouder laten horen, is dat vooral rond duurzaam ondernemen.'

De belangrijkste oorzaak voor het feit dat geen aandeelhoudersvergadering er in slaagt een voorstel tegen te houden ligt niet aan de weigerachtigheid van de aandeelhouders, maar in de statuten van de bedrijven zelf. Nederlandse bedrijven hebben over het algemeen een slechte naam op het gebied van aandeelhoudersinvloed. 'In Nederland hebben aandeelhouders veel minder te vertellen dan in Amerika en Engeland, maar ook minder dan in België', stelt Frentrop. 'De aandeelhoudersvergadering mag de jaarrekening goedkeuren en het bestuur toestemming geven om nieuwe aandelen uit te geven, maar verder reikt hun macht niet.'

In Den Haag ligt al twee jaar een wetsvoorstel op behandeling te wachten, die de macht van aandeelhouders bij structuurvennootschappen moet vergroten. De aandeelhouders moeten dan kunnen stemmen over majeure bedrijfsbeslissingen als fusies of overnames. Toevallig heeft een aantal grote Nederlandse bedrijven ervoor gekozen het structuurregime te verlaten. Getronics was de eerste, Numico en Ahold volgden en de afgelopen weken hebben ook Aegon en ABN Amro de wijziging doorgevoerd. Het gevolg is dat deze bedrijven niet onder de nieuwe wet zullen vallen.

Langzaam maar zeker groeit dus de invloed van aandeelhouders, maar het is een zeer langdurig proces. Een zeer noodzakelijke ontwikkeling, vindt Frentrop. 'Het bedrijf is uiteindelijk het bezit van de aandeelhouders. Stel dat je een restaurant hebt, en je opent een tweede. Moet je je voorstellen dat de bedrijfsleider die je in de eerste hebt gezet ongevraagd jouw eerste restaurant verkoopt. Dat is ongeveer hoe het staat met de aandeelhoudersinvloed.'