Maak van Nederland 3 een jongerenzender

Om te beginnen zou de nieuwe staatssecretaris voor mediazaken een eenvoudig doch kloek besluit moeten nemen: er komt geen nieuwe commissie die voor de zoveelste keer het omroepbestel gaat doorlichten. Die schijnbeweging hebben we nu vaak genoeg gezien, en het is volstrekt helder wat er is mis is met het bestel.

Het is een bestel dat geënt is op een verzuilde samenleving die Nederland inmiddels ruimschoots achter zich heeft gelaten. Het is een bestel dat onder druk van de nieuwe concurrenten terecht is gekomen in een hopeloze spagaat tussen publieke taken en commerciële afwegingen. Het is een bestel dat aanzet tot versnippering van middelen en verspilling van talenten. Het is een bestel dat zichzelf afschermt door het monopolie op de programmagegevens. Het is een bestel dat andere media benadeelt doordat het van twee walletjes kan eten: van de staat en van de reclame.

Het wordt tijd dat daaraan een einde komt, genoeg is genoeg. Van Hilversum zelf kan geen grote schoonmaak worden verwacht. Alleen de politiek kan een nieuw bestel afdwingen waarin het leveren van een hoogwaardig en gevarieerd programma-aanbod centraal staat.

Door uitspraken van VVD-voorman Gerrit Zalm heeft de politieke discussie over het omroepbestel zich de laatste tijd sterk gericht op de vraag of voor een betrekkelijk klein land als Nederland drie publieke netten eigenlijk niet te veel van het goede zijn. Maar die vraag hoort niet voorop te staan. Het programma-aanbod zal niet beter en strakker worden zolang de structuur van de publieke omroep grosso modo dezelfde blijft en de beschikbare zendtijd moet worden verdeeld onder een veelheid van omroepverenigingen.

Daarom moeten de zendmachtigingen niet langer worden verstrekt aan de huidige omroepen, maar aan publieke zenders, waarvan de taken globaal in de wet staan omschreven. De omroepen worden toeleveringsbedrijven, die in eerste instantie de publieke zenders bedienen, maar op termijn hun vleugels naar alle kanten kunnen uitslaan. Misschien wil RTL 4 ooit wel een godsdienstig discussieprogramma van de EO en kan de AVRO een serie over vrouwenziekten kwijt aan Net 5.

Voor de organisatie van de publieke zenders is een beproefd journalistiek model voorradig. Aan het hoofd van elke zender staat niet een directeur of een netcoördinator, maar een hoofdredacteur, die verantwoordelijk is voor het totale programmabeleid. Hij wordt terzijde gestaan door een zakelijk leider en omringd door diverse deelredacties: informatie, drama, film, amusement, sport.

De hoofdredacteur wordt benoemd en zijn beleid wordt jaarlijks getoetst door een raad voor de audiovisuele media. Deze raad wordt ingesteld door de overheid en biedt tevens plaats aan een vertegenwoordiging van de programmamakers, alsmede van de omroepverenigingen.

De zenders werken samen op het gebied van de nieuwsvoorziening. Dat betekent dat van de NOS alleen de Journaalredactie overblijft. Deze redactie wordt ook belast met de verslaggeving van grote evenementen en calamiteiten.

Het is nadrukkelijk niet de bedoeling dat de publieke omroep wordt gereduceerd tot een exclusief verpozingsoord voor de culturele elite (whatever that may be). Op tenminste één zender blijft er ruimte voor goed gemaakte amusementsprogramma's als Kopspijkers en de TV Show. En als half bejaard Nederland inderdaad verslingerd is aan Get the picture, zoals netcoördinator Joop Daalmeijer onder verwijzing naar zijn eigen moeder beweert, dan is er alle reden om ook voor dat programma weer een plaatsje in te ruimen.

Maar van één vorm van commerciële pressie wordt de publieke omroep verlost: de publieke zenders worden reclamevrij. In elk geval verdwijnt de STER. Wel is naamsvermelding toegestaan van bedrijven en instellingen die zijn opgetreden als co-sponsor van bepaalde programma's, zoals dat al vele jaren gebeurt bij de Amerikaanse publieke omroep.

Een reclameloze publieke omroep betekent een aderlating van ongeveer 200 miljoen euro op jaarbasis, maar daar staan in de nieuwe opzet flinke besparingen tegenover. Het omvangrijke Hilversumse apparaat wordt aanzienlijk afgeslankt, de omroepen moeten zichzelf bedruipen. Verder wordt sterk bezuinigd op de kosten van Studio Sport. De rechtstreekse verslagen van voetbalwedstrijden, schaatstoernooien en andere sportevenementen leggen momenteel een ridicuul groot beslag op de zendtijd en de middelen van de publieke omroep. Dat wringt extra gezien de vergaande commercialisering van de sport. De programmering op Nederland 2 wordt constant doorkruist door de Champions League, ook als er geen Nederlandse clubs in het geding zijn.

Hoeveel netten kan/moet de hervormde publieke omroep vullen? Twee netten laten zich makkelijk afbakenen. Een eerste net met een breed en veelzijdig programma-aanbod. En een tweede net, waar de nadruk ligt op diepgravende informatie, educatie en cultuur en waar ook de kerkelijke en levensbeschouwelijke omroepen een - overigens veel bescheidener - plaats krijgen.

Resteert het kindernet Z@ppelin, dat redelijk succesvol is en dat er vast nog verder op vooruitgaat als niet langer alle omroepen daar ook een eigen ei moeten leggen. Alleen al hiervoor zou overdag een derde publiek net gerechtvaardigd zijn. En dan valt te overwegen om Z@ppelin aan te vullen met een avondprogramma dat vooral is gericht op de leeftijdcategorie waar de publieke omroep het meeste terrein heeft verloren: 18 tot 30 jaar. Geen expliciete jongerenzender, want dan kun je het meteen al schudden, maar wel een programmering waarbij jonge volwassenen de voornaamste doelgroep zijn. Dus enigszins vergelijkbaar met Yorin, maar dan zonder de grote hoeveelheid pulp die deze commerciële zender afscheidt. Een programmering die een eigenzinnige actualiteitenrubriek omvat, een dagelijkse soap (liefst met iets meer ambitie dan Costa!), speciale reportages zoals BNN soms maakt, Het Jongeren Lagerhuis, en veel popmuziek, variërend van Top of the Pops tot Loladamusica. Hier heeft het wel zin om een commissie te laten onderzoeken of zo'n net levensvatbaar is. Er is vast wel een getergde oud-NOS-bestuurder te vinden die dat voor zijn rekening wil nemen.

Of anders moet dit varkentje maar worden gewassen door

Lijst 0.