Loyaliteit en schaamte

Hoe kijken ze er in het Rifgebergte tegen aan? Je kunt niet zeggen: hoe kijken ze er in het geboortedorp van Mohammed tegen aan, want het geboortedorp van Mohammed heet Amsterdam. De vraag was dus: hoe kijken ze er in het geboortedorp van de vader van Mohammed B. tegen aan, tegen de hele zaak-Mohammed B.? Die vraag hebben verschillende kranten dezer dagen beantwoord.

In dat geboortedorp is het armoe troef. Er zijn geen verharde wegen, tien jaar geleden was er nog geen elektriciteit, en de moskee, die van zand was, is herbouwd met geld van de vader van Mohammed, een gastarbeider als zovelen, niet bepaald rijk. In Amsterdam is al langer elektriciteit dan in Douar Ikhammalen maar de reacties op de moord op Theo van Gogh verschilden er minder dan je op grond van dat ene feit alleen al geneigd zou zijn te denken. Ook hier: Van Gogh had het er zelf naar gemaakt, die afvallige Ayaan Hirsi Ali moet ook dood, anderen hebben Mohammed beïnvloed, et cetera. Natuurlijk, er waren ook andere reacties, maar het gaat mij nu even om die loyaliteit: dat de familie van Mohammed B., in het dorp waar zijn vader vandaan komt, dezelfde gevoelens verwoordt als veel Marokkanen hier. In de klas heb ik precies hetzelfde gehoord, van kinderen die deze Mohammed B. helemaal niet kenden, wel bezig waren in 'zijn' buurt op te groeien. Ik begrijp de gevoelens van die familieleden wel, natuurlijk. Maar het is toch verrassend te bedenken dat veel in Nederland wonende, zelfs opgegroeide Marokkanen hier dezelfde loyaliteit voelen als die verre familie. Hebben we in Nederland met ons gepraat en gedoe over Marokkanen zoveel druk op die groep gezet dat het een soort familie is geworden? Zouden zij dan zoveel vijandschap voelen, menen te voelen, afkomstig van ons?

Er is in die groep wel wrok. Bij veel leerlingen kom ik die wrok tegen. Bij hun ouders minder maar hun ouders leer ik ook minder goed kennen. De kinderen hebben een grotere mond en eisen meer, die nemen geen genoegen met een baan als schoonmaker. Integendeel, veel leerlingen weten heel duidelijk te maken dat zich niet zo laten behandelen. Als ik een leerling vraag dat propje even op te rapen en in de prullenbak

te gooien, dan is het antwoord: 'Ik ben geen schoonmaker!' Zelfs als ze dat propje zelf op de grond hebben gegooid, weigeren ze soms nog, met datzelfde argument, het op te rapen. 'Ik ben geen schoonmaker!' Het is dan onmiddellijk een zaak van respect geworden, van met respect behandeld te worden - doornig terrein.

Hebben of hadden die ouders, de echte gastarbeiders, dat ook? Nee. Velen zijn dan ook slecht behandeld, lieten zich ook slecht behandelen. Daar kom je met de hier opgegroeide generatie niet meer mee weg. Die eist, tot in het absurde, respect. Het zijn kinderen die zich schamen voor hun ouders, voor het nederige gedrag van die ouders, voor hun lage status, voor hun gebrekkige taalgebruik ook. Soms lijkt het erop dat deze kinderen vooral boos zijn op Nederland vanwege deze schaamte, lijkt het erop dat ze Nederland hun schaamte verwijten.

Mohammed B., las ik afgelopen weekend in NRC Handelsblad, was zo'n jongen die snel kwaad werd, en die zich als hij kwaad werd niet kon beheersen, dan ging schreeuwen of geweld gebruikte. Om die reden was hij de afgelopen jaren al verschillende keren met de politie in aanraking gekomen.

In de klas heb je die jongens ook, die bij het minste of geringste agressief worden, het zijn jongens, of meisjes, met maar heel weinig zelfvertrouwen. Je hoeft ze maar heel licht aan te raken, of ze voelen zich 'gedist', met 'disrespect' behandeld, en daar komen ze altijd en meteen tegen in opstand .

Dat zo'n jongen zo radicaal wordt, ja een godsdienstwaanzinnige, verbaast me eigenlijk niet. Als er iemand is met de behoefte aan een sterke identiteit, of beter: aan een sterke ondersteuning daarvan, dan is het wel zo'n jongen, die temperament heeft en tegelijkertijd onzeker is tot op het bot.

Op school kun je met dit soort kinderen soms nog een eind komen, gewoon, door aardig voor ze te blijven, ik weet uit ervaring dat dat wel werkt. Zelf denk ik altijd dat je je school zo zou moeten inrichten dat die kinderen meer zelfvertrouwen krijgen, dat je zo kan voorkomen dat het Mohammed B.' s worden. Misschien is de wens hier vader van de gedachte, maar het lijkt me het proberen waard .