Loten voor een opleiding moet weer mogen, vinden minister en Kamer

Dat zei Van Engelshoven maandag tijdens een debat over het hoger onderwijs in reactie op een voorstel van D66-Kamerlid Paternotte. Loten werd door het kabinet-Rutte II (VVD en PvdA) afgeschaft. Studies met een numerus fixus selecteren studenten sinds drie jaar niet alleen op de middelbare school­cijfers, maar ook op motivatie en persoonlijkheid. Studentenstops komen vooral voor bij geneeskunde, psychologie en technische informatica, maar ook bij een reeks hbo-opleidingen.

Volgens Paternotte pakt decentrale selectie onrechtvaardig uit, want studenten met draagkrachtige ouders ­laten zich door particuliere bureaus trainen voor de toelatingsgesprekken. Ook de motivatiebrieven kunnen desgewenst door commerciële partijen worden geleverd. Dat zet studenten zonder voldoende financiële middelen op achterstand en leidt bovendien tot ongewenste ‘zelfselectie’: wie opziet ­tegen een selectieprocedure, is geneigd van een opleiding af te zien.

Ongewenste industrie

‘We moeten er oog voor hebben dat er een hele industrie is ontstaan om je door die decentrale selectie heen te trekken’, zei Van Engelshoven. De ­Kamer stelde al vaker vragen over de kostbare selectie op basis van cognitieve (kennis) en non-cognitieve (houding) vaardigheden die individuele instellingen nu mogen maken. In een in december aangenomen motie vroegen GroenLinks-Kamerlid Westerveld en PvdA-Kamerlid Van den Hul aan de minister ‘alternatieve instrumenten te onderzoeken die de kansenongelijkheid niet aanwakkeren, zoals een loting’ en de resultaten aan de Kamer te sturen.

De minister zegde maandag toe dit voor de zomer te zullen doen. De ­Kamer, zowel coalitie als oppositie, ­reageerde voorzichtig positief. ‘Ik ben niet meteen overtuigd’, zei VVD-Kamerlid Wiersma, ‘want ik wil niet dat leerlingen met gemiddeld een 8 straks buiten de boot vallen.’ Paternotte zei dat dat ook niet zijn bedoeling is, maar dat onderwijsinstellingen over loting moeten kunnen beschikken als aanvullend instrument bij de decentrale selectie.

CDA-Kamerlid Van der Molen zei dat niet hele groepen de dupe mogen zijn van decentrale selectie. ‘Als loting dat effect kan tegengaan, is dat prima.’ Hij was het met PVV-Kamerlid Beertema eens dat het vooral zaak is meer greep te krijgen op de enorme toestroom naar universiteiten. Van der Molen: ‘Universiteiten lijken nu soms op intensieve menshouderij.’ SP-Kamerlid Futselaar: ‘Ik heb zelf selectiegesprekken gedaan toen ik in het hbo werkzaam was. Daar werd ik niet gelukkig van. Loten is een sympathiek voorstel en de minst slechte optie.’

Onder druk

Van Engelshoven beaamde in het debat dat het stelsel van hoger onderwijs onder hoge druk staat. ‘Het gaat zo goed dat de grens is bereikt. We moeten voorkomen dat we ten onder gaan aan ons eigen succes.’ Universiteiten en hogescholen moeten meer samenwerken en minder concurreren. Daartoe zal het bedrag dat instellingen per student krijgen, worden verlaagd. ‘We moeten meer rust in het stelsel krijgen’, aldus de minister.

De Vereniging van Samenwerkende Nederlandse Universiteiten (VSNU) zegt in een reactie dat loten als instrument voor individuele universiteiten welkom is. Ook wordt volgens de universiteiten al gewerkt aan verbetering van de criteria voor decentrale selectie, om iedere student op de juiste plek te krijgen.