ANALYSE
Lot Afghaanse helpers bereikt het Binnenhof
Wie zich verdiept in een Afghaans asielverhaal, komt snel in een moeras van hele en halve waarheden terecht. Toch een poging bij het dossier van legertolk Abdul Ghafoor Ahmadzai. Want door hem debatteert de Tweede Kamer vanavond over Afghanen die Nederland hebben gediend tijdens de oorlog in hun land.
Komen er na Abdul Ghafoor Ahmadzai, wiens asielaanvraag opnieuw wordt bekeken, meer Afghaanse tolken naar Nederland? Niemand weet het bij de Nederlandse overheid. Uit de zaak van Ahmadzai blijkt wel dat zij, vanwege de verslechterde veiligheidssituatie in in hoofdstad Kabul en omgeving, niet meer zomaar het land worden uitgezet. De Tweede Kamer debatteert vanavond over de kwestie. Zijn ook nieuwe tolken welkom? En om hoeveel Afghanen gaat het?
Defensie houdt niet bij 'wat iedere Afghaan doet die bij ons heeft gewerkt', zegt een Defensievoorlichter. Met hen wordt dus geen contact onderhouden. Volgens de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) schept de zaak-Ahmadzai geen precedent: 'Elke asielaanvraag wordt individueel beoordeeld.'
220 Afghanen zijn lokaal als tolk door Defensie ingehuurd, zo liet minister Hennis maandagavond per brief aan de Kamer weten. Ook duizenden andere Afghanen hebben zich ingezet voor Nederlanders in Afghanistan. Als tolk, schoonmaker, chauffeur, kok, bewaker. Sommigen werkten voor Defensie, anderen voor de Nederlandse ambassade, journalisten of hulporganisaties.
Zowel het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken als het Noorse schat het dreigingsniveau voor Afghanen die hebben gewerkt met buitenlanders hoger in dan vorig jaar. Tolken worden inmiddels expliciet gemeld als doelwit van de Taliban, meldt Buitenlandse Zaken in een herziene nota van 17 september.
Een tolk die in Afghanistan woont, loopt echter tegen een administratieve muur op als hij bij de ambassade in Kabul asiel wil aanvragen. 'Het uitgangspunt van het Nederlandse asielbeleid is dat er geen asielverzoek op de diplomatieke post kan worden ingediend', schrijft Hennis in haar Kamerbrief van maandagavond. 'Slechts in zeer uitzonderlijke omstandigheden', bijvoorbeeld wanneer 'de persoon in acuut gevaar verkeert als gevolg van zijn werkzaamheden voor de Nederlandse missie', kan vanuit Afghanistan om asiel worden gevraagd. Hennis erkent dat dit 'bijzondere programma niet apart bekend is gemaakt aan Afghanen: Dit had beter gekund.'
De meest gebruikelijke procedure tot nu is dat Afghanen bij de ambassade te horen krijgen dat ze naar buurlanden Pakistan of India moeten reizen om daar een 'inreisvisum' voor Nederland aan te vragen. Eenmaal in Nederland mag dan een asielaanvraag worden ingediend. Het is in de praktijk een doodlopende weg. Al is het maar omdat de reis naar Pakistan of India voor veel Afghanen relatief kostbaar is. En omdat ze die landen vanwege anti-terreurwetten ook niet zomaar binnenkomen.
Duivels dilemma
Bij iedere Afghaanse vluchteling die wel de gang naar Nederland weet te maken - meestal via mensensmokkelaars - staat de IND vervolgens voor een duivels dilemma. Dreigbrieven, vluchtredenen of bewijzen van militaire werkgevers zijn soms vals - en relatief eenvoudig te koop op de zwarte markt van Kabul. De Afghaanse hoofdstad was tot voor kort bovendien relatief veilig voor Afghaanse tolken om te wonen.
De Volkskrant wordt gemiddeld eenmaal per maand benaderd door Afghanen die menen dat hun asiel om die reden ten onrechte is afgewezen. Het is ondoenlijk om elk verhaal te verifiëren. Bovendien, wie zich verdiept in een Afghaans asielverhaal komt meestal in een moeras van hele en halve waarheden terecht.
Ook boven het dossier van de gevluchte tolk Abdul Ghafoor Ahmadzai - wiens lot de aanleiding vormt voor het Kamerdebat vanavond - hangen vraagtekens. Uit de reconstructie hiernaast, deels gemaakt met hulp van lokale contacten in Afghanistan, blijkt dat zijn verhaal in grote lijnen klopt. Of hij werkelijk is bedreigd vanwege het enkele feit dat hij tolk was, is niet te bewijzen.
Speciale regelingen
Het is de vraag of dat er nog toe doet nu Buitenlandse Zaken zelf heeft geconcludeerd dat Kabul onveilig is geworden voor tolken. Zeker is wel dat Abdul Ghafoors verhaal een politiek heet hangijzer is geworden, dat staatssecretaris Teeven en ook regeringspartij PvdA - al langer worstelend met de opvang van asielzoekers - niet zomaar meer terzijde kunnen schuiven.
Veel andere landen hebben al een speciale regeling voor tolken die voor hun leger werkten, zoals de VS, Duitsland, Noorwegen en Denemarken. Nu is deze kwestie ook op het Binnenhof geland: wat doen we met alle Afghanen die ons hielpen in de oorlog?
