Los van de drugs, verslaafd aan chaos

Een brief van ‘George’ aan Keith Bakker: ‘Ken je me nog, de domme en naïeve student die jou vijftien mark en vijfentwintig gulden gaf, om je te helpen met je zogenaamde problemen? (*) O, wat was ik dom. Of niet? Bewijs dat ik me vergis.’

Het is 1987. Keith Bakker is zwaar verslaafd en doet zijn dagelijkse act op het Centraal Station in Amsterdam: hij speelt een gestrande reiziger. Hij wekt zoveel vertrouwen dat hij honderden toeristen geld uit de zak klopt. Daarmee scoort hij heroïne en cocaïne. ‘Ik was dan wel een verslaafde, maar wel een succesvolle verslaafde’, zal hij er later over zeggen.

Om zijn slachtoffers over de streep te trekken, geeft hij het adres van zijn moeder op – haar echte adres. De act van Bakker is weergaloos, zozeer dat zijn moeder stapels brieven krijgt van mensen die teleurgesteld zijn dat hij nog niet heeft terugbetaald.

De oproepen van de gepikeerde of oprecht droevige briefschrijvers (‘Dit is je kans om je eer te herstellen, en mijn vertrouwen in de mensheid’) staan in een biografie over hem, die vorige week verscheen. Journalist Leon Verdonschot (34) schreef haar: Pushing the limits – het leven van Keith Bakker.

De junk van weleer is veranderd in een succesvolle hulpverlener en zakenman. Zijn vermogen om vertrouwen te wekken gebruikt Bakker nu om verslaafden – vaak jongeren – te helpen. In 2005 richtte hij zijn eigen afkickkliniek op in Amsterdam, genaamd Smith and Jones. In Bakkers geboorteland, de VS, zijn dit de meest voorkomende namen, bekend als eerste keus voor het opgeven van een valse identiteit. Dit jaar opende hij een tweede kliniek in Wassenaar, de eerste ter wereld waar gameverslaafden terecht kunnen.

In ruime kring is Bakker vooral bekend geworden als die blonde gast met die verweerde kop en een Amerikaans accent, die opduikt in televisieprogramma’s als verslavingsdeskundige annex jongerenwerker. In het RTL-programma Van etter tot engel wist hij jongeren tijdens survivaltochten in Kenia weer op het rechte pad te krijgen – al blijft het de vraag of zij daar na de uitzending op blijven.

Keith Benjamin Bakker: ook zo’n opstandige puber indertijd. Bakker wordt in 1960 geboren in New York, zijn moeder is een Amerikaanse, zijn vader een aan alcohol verslaafde Nederlander. Hij woont op zijn negende twee jaar in Haarlem, daarna verhuist het gezin terug naar Amerika, naar Westport in de staat Connecticut.

Hij maakt zijn school niet af, gaat in een café werken, raakt verslaafd aan cocaïne en alcohol, komt in de gevangenis terecht, vlucht naar Europa, gaat op tournee met rockbands, dealt drugs, slaapt als heroïnejunk in Amsterdam onder een brug, kickt af, raakt opnieuw verslaafd, krijgt aids van besmette naalden, neemt meermalen een overdosis, vindt God.

Na het overlijden van zijn vader – de crematie woont hij bij onder invloed van methadon – probeert hij opnieuw van de drugs af te komen. In 1998 belandt Bakker in een privékliniek in Schotland, waar hij afkickt. Vanaf dat moment blijft hij clean, en gaat hij andere verslaafden helpen.

Marilyn Bakker (74), zijn moeder, herinnert zich een leraar van de lagere school die Keith roemde om zijn grote invloed op anderen – als hij die nou toch maar eens op een positieve manier zou gebruiken.

Ze heeft alles gedaan om haar zoon te helpen toen hij rond zijn 18de dreigde te ontsporen. Ze heeft psychologen en psychiaters voor hem gezocht. Ze heeft zijn schuldeisers afbetaald. Maar op een bepaald punt heeft ze hem los moeten laten.

Marilyn Bakker: ‘Een verslaafde moet je uit je leven weren. Dat klinkt hard, maar er komt een moment dat je beseft dat die persoon jou alleen maar pijn doet. Dat je gevaar loopt zelf vernietigd te worden.’ Ze heeft veel gehad aan de bijeenkomsten voor familieleden van verslaafden van de ‘Al-anon’, de Acoholics Anonymous. In die groepssessies met gelijkgestemden leerde ze: een verslaafde geeft alleen om drugs of alcohol, en niet om zijn moeder.

In de jaren dat Keith door Europa zwierf, heeft ze hem ontelbare keren aan de lijn gehad. ‘Dan zei hij: ‘Mama, ik heb honger. Ik heb geen plek om te slapen.’ Maar ze is keihard geweest, zegt ze, want: ‘Een verslaafde kan alleen zichzelf redden.’

Vorige week was ze voor het eerst op bezoek bij de klinieken waarvan haar zoon de eigenaar is. ‘Nu ik het met eigen ogen heb gezien, geloof ik het pas.’

Mike van de Velde (23) uit Anna Paulowna was verslaafd aan speed en wiet. Hij dealde. Vorig jaar deed hij mee aan een programma van BNN (‘Ik was die kale jongen met de tattoo’s’), waarin hij probeerde af te kicken. Dat mislukte. Toen kreeg hij een telefoontje van Keith Bakker, die hem op de tv had zien falen. Dat leidde tot een behandeling bij Smith and Jones, die in niets leek op de behandelingen die Mike gewend was.

‘We spraken af op het Centraal Station in Amsterdam. Keith haalde me op in een dikke Chevrolet Chevelle. We zijn gaan eten in een Thais restaurant. Ik probeerde stug vol te houden dat het goed met me ging, ik had me voorgenomen niet alles te vertellen. Maar ja, Keith straalt iets vertrouwds uit. Iets vader-achtigs. En hij weet waar hij over praat. Hij voelt zich niet boven je verheven, zoals andere hulpverleners.’

Erik-Jan (25, wil liever niet met zijn achternaam in de krant) raakte in zijn studententijd verslaafd aan alcohol en cocaïne. Zijn vader kende Keith Bakker van de televisie en raadde zijn zoon aan met hem te gaan praten. ‘Ik verwachtte een of andere dokter, die uit een handboek gaat vertellen hoe het zit. Toen zat ik ineens tegenover Keith. Hij is niet wat je verwacht bij een hulpverlener, met zijn accent en zijn gestuiter door de kamer.

‘Hij was twee uur aan het woord, maar legde eigenlijk ook meteen mijn leven op tafel. Alle verslaafden hebben dezelfde excuses, dezelfde kak-verhalen om hun verslaving te ontkennen. Ik herkende zoveel van zijn leven. Hij heeft bij mij op het juiste moment de juiste zenuw geraakt.’

Zo trefzeker als Bakker kan omgaan met verslaafden – als zij hun behandeling niet kunnen betalen, betaalt hij zelf – zo chaotisch is zijn eigen leven. Voor zijn boek praatte Leon Verdonschot dagenlang met Bakker over diens roerige leven. Het waren heftige sessies voor Verdonschot. Bakker zegde afspraken af, was snel afgeleid, zette nooit zijn telefoon uit tijdens de gesprekken (luide stem: ‘It’s Keith. No! I am in a meeting!’), en had grote moeite zich alle gebeurtenissen in chronologische volgorde te herinneren. Ook Bakker werd op de proef gesteld. ‘Dankzij het boek’ is hij opnieuw in therapie gegaan, om de grote invloed te verwerken die zijn inmiddels overleden vader op zijn leven had.

Verdonschot: ‘Na de eerste ontmoeting klikte het. Keith is een fascinerende man, en dat bedoel ik dan niet alleen maar positief. Ik denk dat alles wat hij doet en heeft gedaan in zijn leven voortvloeit uit zijn karakter. Als hij zijn energie verkeerd richt, kan hij zichzelf en anderen veel schade berokkenen.

‘Het is statistisch gezien een wonder dat deze man nog leeft. Alle verslaafden uit die periode zijn dood. Hij heeft het aan zichzelf te wijten dat hij zich te gronde richtte, en hij heeft het aan zichzelf te danken dat hij het heeft overleefd. Hij heeft enorm veel energie, waar hij goede dingen mee kan doen. Maar hij heeft ook een donkere kant.’

Mike en Erik-Jan dragen Keith op handen, maar delen ook dezelfde kritiek op hem. Mike: ‘Hij is nogal chaotisch. Als we in het weekeinde afspreken om zijn drie Chevrolets te gaan poetsen, is het maar afwachten of hij op tijd komt.’

Erik-Jan: ‘Mijn vader en mijn neef hebben veel met hem gepraat. Ze wilden hem helpen, in zakelijk opzicht. Maar dan belt Keith weer niet terug, of vergeet hij een afspraak. Hij maakt veel plannen, maar het lukt hem niet ze allemaal uit te voeren.’

Marcella Coenen (24) en Evelyne Lamberts (33) van Smith and Jones zien ook leuke kanten aan de ongeorganiseerde stijl van hun werkgever. Lamberts: ‘Keith is verslaafd aan chaos. Dat vindt hij heerlijk: continu problemen oplossen. Hij is vrij wispelturig, maar dat maakt het ook leuk om met hem te werken: geen dag is hetzelfde.’

Coenen noemt Bakker een bijzondere man. ‘Keith is intelligent, hij inspireert. Hij is heel sfeerbepalend. Hij is bijna altijd vrolijk. Maar áls hij chagrijnig is, heeft dat effect op iedereen in zijn omgeving.’

Verdonschot was getroffen door de typisch Amerikaanse manier waarop Bakker zichzelf weet te verkopen. ‘Hij heeft een merk van zichzelf gemaakt. Die bekendheid heeft hij nodig, voor de kliniek. Bij televisieredacties weten ze hem te vinden. Hij staat waarschijnlijk bij de v van verslaving, de p van popsterren en de e van etterige kinderen. Hij neemt voor iedereen de telefoon op.’

Deze zomer gaat Bakker een nieuw tv-programma maken, bij de NCRV, waarin hij verslaafden en hun familieleden meeneemt op een ‘helende survivaltocht’.

Waarom ze hem daarvoor vragen? Verdonschot: ‘Hij is ze altijd de baas, want niemand heeft zoveel geflikt als hij.’ Bakker denkt zelf dat ze hem niet kunnen plaatsen. ‘Ik ben weird. Je kunt me vergelijken met de driebenige man op de kermis.’ Maar over zijn werk met de kinderen is hij bloedserieus. ‘Ik geef echt om ze. En ik heb een ongelooflijk respect voor iedereen die het gevecht aan durft met zijn demonen.’

Maar die gevechten gaat hij niet meer allemaal zelf begeleiden. Hij gaat de grote lijnen uitzetten. Zijn droom is een derde kliniek, in Thailand, waar mensen ’s ochtends aan hun verslaving werken en ’s middags hun duikbrevet halen, zegt hij, lurkend aan een frozen cappucino en een sigaret (zijn laatste verslavingen).

De honderden toeristen die hij ooit oplichtte en die een brief naar zijn moeder schreven, heeft hij voorgesteld het geld terug te betalen. Uit de biografie: ‘Een minderheid had daar geen behoefte aan.’