Lodewijk Asscher pleit voor sluiting Haga Lyceum: ‘Voor welzijn leerlingen zoek ik de randen op’

Het wetsartikel dat iedereen recht geeft een eigen school te stichten, moet op de schop, meent PvdA-leider Asscher. Het Haga Lyceum moet dicht.

‘Een café gaat dicht als er drugs worden aangetroffen. Maar als een school gif verspreidt staat de overheid met lege handen.’

Lodewijk Asscher is er stellig over. De PvdA-leider vindt dat het Cornelius Haga Lyceum, waar volgens de AIVD sprake is van antidemocratische en anti-integratieve gedragingen, direct de deuren moet sluiten. Ook meent hij dat de overheid meer mogelijkheden moet krijgen om dergelijke scholen in de toekomst te weren. En daartoe moet Artikel 23 van de Grondwet op de schop.

Asscher weet waar hij over spreekt. In 2010 was hij onderwijswethouder in Amsterdam toen het Islamitisch College Amsterdam (ICA) wegens teruglopende leerlingenaantallen en aanhoudende problemen met de onderwijskwaliteit dicht ging.

U was daar toen niet bepaald rouwig om.

‘Het gebrek aan kwaliteit was evident. Maar dat was niet alles. Sommige mensen op die school waren bezig de leerlingen in te prenten dat ze er niet bij hoorden in de samenleving, dat ze op andere scholen niet veilig waren met een hoofddoek. Leerlingen werden daar niet voorbereid op onze maatschappij.’

Had u toen ook signalen dat leerlingen radicale ideeën kregen bijgebracht?

‘Ik weet dat er banden waren met een moskee die als radicaal bekendstond. Een godsdienstleraar van ICA was in die moskee actief. Maar dat was niet voldoende om te zeggen dat er iets mis was met die school. Signalen van de AIVD? Daar kan ik niets over zeggen.’

Een paar maanden na de sluiting van het ICA richtten oud-medewerkers van de school de Stichting Islamitisch Onderwijs (SIO) op. Die kreeg van het ministerie toestemming om een nieuwe middelbare school te starten. Wethouder Asscher reageerde destijds fel. Hij had geen trek in zo’n school, die hij als een doorstart van het ICA beschouwde – iets wat de initiatiefnemers overigens ontkenden.

‘Als het loopt, zwemt en kwaakt als een eend’, zegt Asscher, ‘dan is het meestal een eend. Ja, het waren andere mensen. Maar iedereen wist dat het om een doorstart ging.’

De gemeente zocht de randen van de wet op om de school tegen te houden. Bijvoorbeeld door geen gebouw beschikbaar te stellen. Heeft u ooit morele bezwaren gekend?

‘Formeel gaat de stad alleen over de stenen, de huisvesting. Toen ik als wethouder begon hadden tientallen basisscholen het heel moeilijk. Ik ben met geld van de stad de kwaliteit gaan verbeteren. Mensen zeiden dat dat niet mocht. Maar mijn stelling was altijd: het zijn onze kinderen, dus wij zijn verantwoordelijk. Dat gold ook bij de besluitvorming rond de nieuwe islamitische school. Als het welzijn van de leerlingen in het geding komt, zoek ik de randen op.’

En gaat u er overheen. De rechter floot de gemeente telkens terug.

‘Dat speelt ook nu weer. De gemeente dreigt de subsidies in te trekken en de school kan naar de rechter. Het is niet uit te sluiten dat de school gelijk krijgt. Tegelijkertijd steun ik de gemeente Amsterdam nu voor honderd procent. En let op: een groot deel van de islamitische gemeenschap doet dat ook.’

Is het niet pijnlijk dat de overheid deze school verwijt de leerlingen geen respect voor de rechtsstaat bij te brengen, terwijl de overheid steeds maatregelen tegen de school neemt die geen stand hielden bij de rechter?

‘Nee. Wij moeten de belangen van kinderen verdedigen. Dat we daarmee de rechtsstaat zouden schenden, vind ik vergezocht. Het is een retorisch handige omkering die past bij het discours van: wij krijgen niet dezelfde rechten, wij krijgen geen gelijkheid, wij krijgen geen vrijheid.’

‘Draai het eens om. Stel dat een school niet goed is. Wil je dan een wethouder die zegt dat de bevoegdheid in Den Haag ligt en de inspectie over twee jaar wel weer eens komt kijken? Nee, je wil dat het gemeentebestuur soms activistisch optreedt.’

Al bij de sluiting van ICA suggereerde Asscher dat Artikel 23 van de Grondwet, die iedere burger de vrijheid biedt een eigen school te stichten, aan vervanging toe was. Hij vroeg zich af of het artikel geen ‘vrijbrief voor slecht onderwijs’ was. Dat herhaalt hij nu.

‘Het is mooi dat scholen een eigen identiteit hebben, maar als we scholen willen tegenhouden die kinderen niet goed voorbereiden op het leven in deze maatschappij, dan zwaaien ze altijd met Artikel 23. Dat is bizar.’

Binnenkort komt de PvdA-fractie daarom met een voorstel voor een nieuwe wettekst. Daarin ligt de nadruk op gelijke kansen voor alle kinderen, maar Asscher meent er ook de oprichting van ondemocratische scholen mee te kunnen stoppen.

‘We willen in de Grondwet vastleggen dat er wetten moeten komen die scholen verplichten eerbied voor de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden bij te brengen.’

En hoe voorkomt u daarmee een nieuw Haga Lyceum?

‘Voordat een school geld krijgt, moet er onderzoek gedaan worden naar de statuten, de missie, de bestuurders en de initiatiefnemers van een school. Slob stelt nu iets soortgelijks voor, maar hij verankert niet in de Grondwet dat burgerschap, democratie en mensenrechten voor de vrijheid van het schoolbestuur gaan.

‘Daarnaast moet de gemeente kunnen ingrijpen als een school de wet overtreedt. Een burgemeester moet kunnen afdwingen dat een bestuur opstapt. Nu kan dat niet.’

Zo’n toetsing vooraf is lastig, zeggen critici. Scholen kunnen stromannen in hun bestuur zetten of hun visie laten schrijven door een adviesbureau.

‘Handige mensen vinden altijd een manier om de regels te omzeilen. Maar als wetgever moeten we op z’n minst duidelijk opschrijven wat we wel en niet willen. En dit willen we niet.’