Locatie eendenslachterij is groot risico voor hele sector

Je kunt zeggen dat de eendenboeren getroffen worden door de uitbraak van vogelgriep, vrijdag in Biddinghuizen. Maar je kunt ook zeggen dat de sector weer met de schrik vrijkomt. Als de uitbraak een paar kilometer verderop had plaatsgevonden, zou Nederlands enige eendenslachterij dicht hebben gemoeten. En dan zouden restaurants en poeliers het moeilijk hebben gekregen nog aan hun pekingeend te komen.

In heel Nederland geldt sinds de uitbraak van vrijdag een ophokplicht voor pluimvee, en in een gebied met een cirkel van tien kilometer geldt een vervoersverbod voor pluimvee. Die eerste maatregel treft alleen houders van pluimvee die hun dieren een vrije uitloop gunnen, en hobbyboeren. De eendenhouders hebben daar per definitie geen last van. Het is hun wettelijk verboden hun dieren buiten te houden.

Maar het vervoersverbod had de eendenhouderij in het hart kunnen treffen. De ongeveer vijftig eendenmesters konden tot een jaar geleden nog kiezen uit twee slachterijen, een in Harderwijk en een in Ermelo. Maar nu is er nog maar één: Tomassen Duck-To in Ermelo. Als er een uitbraak komt op minder dan tien kilometer afstand van de slachterij, kan er geen eend meer in.

Hele keten

Tomassen is een bijzonder bedrijf. Het heeft in feite de hele keten in handen. Het is niet alleen een slachterij, maar regisseert en organiseert de hele keten, zegt Jaap Maarsingh, zelf eendenhouder en voorzitter van de groep van eendenhouders binnen de boerenorganisatie LTO Nederland.

Een tiental boeren produceert eieren voor het bedrijf. Die eieren worden bij Tomassen zelf uitgebroed, en de kuikens gaan naar de vijftig eendenmesters. Tomassen levert ook het voer, zorgt dat alle boeren op dezelfde manier werken en verkoopt de producten.

Maar de locatie van de slachterij kan een risico worden. Veel eendenmesters zitten rond het Veluwemeer en op de Veluwe. Een levensgevaarlijke plek. Ook vorig jaar brak juist in dit gebied vogelgriep uit. Het virus komt met trekvogels mee uit het Verre Oosten. Het Veluwemeer is een aantrekkelijke aanlegplaats voor die noeste trekkers. Maarsingh: 'Tot voor kort hadden eenden geen last van vogelgriep. Maar dat is veranderd. Er zijn telkens nieuwe varianten van het griepvirus, en nu worden eenden er wel ziek van.'

Stro

Hoe het virus de stallen inkomt, is tot nu toe niet te achterhalen. Mogelijk is het stro, dat als strooisel wordt gebruikt, besmet. Of de machines waarmee dat stro naar binnen wordt gereden. Of, zegt Maarsingh: 'Misschien komt het wel door de lucht.'

Dat eenden niet buiten mogen worden gehouden, heeft overigens niets te maken met het risico op ziektes. Eenden buiten houden bleek erg milieuvervuilend, en leverde veel ziekten op waarvoor de boeren vervolgens weer antibiotica gebruikten. Dat, zegt Maarsingh, gebeurt nu nagenoeg niet meer.

Het leven binnen heeft voor de eenden wel nadelen, constateerden onderzoekers van de Wageningen Universiteit in 2010. Want een eend wil nu eenmaal drijven, en snebberen (met de snavel het wateroppervlak afgrazen voor voedsel). In de stal komt het water uit nippeltjes. Maar, constateerden de onderzoekers, de dieren krijgen altijd voldoende stro, en dat verzacht het leed. Al blijft dat natuurlijk behelpen.

Frankrijk

Er zijn wel eenden die het wat dat betreft beter voor elkaar hebben, bijvoorbeeld in Frankrijk. Daar lopen veel eenden buiten rond, en grazen en dobberen zoveel ze willen. Maar dat is lang niet altijd een goede zaak. De afgelopen jaren werden juist deze eendenhouderijen hard getroffen door de vogelgriep. Bovendien mogen de Franse eenden wel buiten lopen, maar een deel van deze eenden wordt wel gedwongen gevoed. Met een trechter in de keel, allemaal om de dure foie gras te maken van hun vervette levers. Hun vlees komt vaak als goedkope eendenborstfilets in Nederlandse supermarkten terecht: het is maar een bijproduct.

Overigens is Tomassen niet meer afhankelijk van alleen de Nederlandse markt. Sinds 2007 is het onderdeel van het Thaise concern Bangkok Ranch (of BR Group), een beursgenoteerde gigant in pekingeend. Gertjan Tomassen, de naamgever en directeur van het bedrijf in Ermelo, zit ook in de raad van bestuur van dat Thaise concern en is grootaandeelhouder.