Links wint meeste stemmen in eerste ronde Fransen geven rechts flinke waarschuwing

Van onze correspondent

Martin Sommer

PARIJS

Volgens de meeste commentatoren hebben de Fransen hun president de blijvend hoge werkloosheid, twee jaar van bezuinigen, en een reeks corruptie-affaires in het regeringskamp in rekening gebracht.

Anders dan de peilingen beloofden, haalde de huidige rechtse meerderheid zondag niet meer dan ongeveer 37 procent. Ten opzichte van de parlementsverkiezingen van 1993 betekent dat een verslechtering van 2,5 procent.

Op het oog geen dramatische achteruitgang, maar in aantal zetels zouden premier Juppé en president Chirac hun comfortabele meerderheid in de Assemblée vermoedelijk kwijt zijn. Als dat scenario bewaarheid wordt, gaat Frankrijk over een week een nieuwe 'cohabitation' tegemoet, ditmaal van een rechtse president en een linkse regering.

De socialisten maakten een sprong vooruit van 20,3 procent bij de dramatisch verlopen parlementsverkiezingen van 1993, naar ongeveer 29 procent nu. De communisten bleven met 9,5 procent min of meer stabiel (1993: 9,2 procent). Het Front National zette zijn opmars voort en boekte een vooruitgang van 2 procent naar 15 procent, maar is nog van geen enkele zetel zeker.

De opkomst (65 procent) was even laag als in het jaar van het dieptepunt 1988. Een lage opkomst is nadelig voor het Front National, dat als gevolg van een ingewikkelde berekening in relatief weinig kiesdistricten zal mogen meedoen aan de tweede ronde.

Op dit moment beschikt rechts (UDF/RPR) over 464 zetels in de Kamer, die totaal 577 zetels telt. Het aantal UDF/RPR-zetels zou teruggaan naar tussen de 250 en de 270. Links (socialisten, Groenen, communisten) zou eindigen met tussen de 274 en de 308 zetels.

Dat de kleine verschillen in percentages uitlopen op zulke grote gevolgen in zetelaantal, hangt samen met het Franse districtenstelsel, dat in de Vijfde Republiek is ingericht op het regeren met stevige meerderheden.

De commentatoren op de televisie, om te beginnen die van de verliezende RPR/UDF, lieten niet af te waarschuwen dat er zondag in een tweede, definitieve ronde moet worden gestemd. De Franse kiezers staan bekend om hun wispelturigheid, en willen na een eerste ronde waarin ze 'met hun hart' stemmen, in de tweede ronde nog wel eens 'met hun verstand' stemmen.

Deze uitslag belooft in ieder geval een harde laatste campagne-week, waarin president Chirac vermoedelijk opnieuw van zich zal laten horen.

Vast staat dat dit eerste resultaat een lelijke streep is door de plannen van premier Juppé, die president Chirac had overgehaald de vervroegde verkiezingen uit te schrijven. Juppé legde op het RPR-hoofdkwartier een korte verklaring af, waarin hij zei dat 'de Fransen hebben laten merken dat ze echte verandering willen. Wij moeten naar deze boodschap luisteren.' Hij bedoelde dat de kiezers volgende week niet nog eens hun oren naar links moeten laten hangen.

Wanneer de huidige RPR/UDF-meerderheid bij deze verkiezingen wordt bestendigd, heeft president Chirac de handen vijf jaar lang vrij om Frankrijk de EMU binnen te leiden, zonder rekening te hoeven houden met een lastige verkiezingscampagne onderweg. Dat was het plan van Juppé.

Het kan nog goed komen voor rechts, maar de voorlopige uitslag betekent dat Alain Juppé voor zijn politieke leven als premier moet gaan vrezen. Zijn impopulariteit heeft vermoedelijk een flinke rol gespeeld bij de klap die de RPR heeft geïncasseerd.

De hoofdredacteur van het dagblad Le Monde, Jean-Marie Colombani, sprak van een 'formidabele en onverwachte spanning' die deze eerste ronde heeft opgeleverd. 'Nu blijkt wat een geweldig risico Chirac genomen met het uitschrijven van vervroegde verkiezingen.'