Lezen voor de lijst

Daarmee is een einde gekomen aan een lang proces. Want dat jaartal 2003 is lichtelijk verwarrend: het gaat om de prijs voor het beste boek van het jaar 2002. Geen prijs voor een oeuvre of voor een schrijver, maar voor een boek. Om precies te zijn: het moet gaan om origineel Nederlandstalig literair proza, en om fictie. Dus vertalingen vallen af, dagboeken, kookboeken hoe goed ook geschreven, en ook gedichten vallen buiten mededinging. Met die beperkingen zijn er elk jaar ongeveer 150 nieuwe boeken. Omdat het winnende boek ook in december uitgekomen kan zijn, kan de jury pas de longlist vaststellen in het voorjaar. Uit de twintig tot dertig boeken op de longlist wordt eerst een shortlist van zes boeken bekend gemaakt, en daaruit wordt in mei de winnaar gehaald.

De jury heeft vier leden uit het veld: critici, schrijvers, literatuurwetenschappers, en daarnaast een voorzitter van buiten. Die laatste komt vaak uit de politiek, en dit jaar uit de natuurwetenschap, want ik mag het doen. Ik stel me zo voor dat de voorzitter naast de technische leiding vooral ook de rol heeft om namens de 'gewone' lezer zijn mening en smaak te mengen met die van de vakmensen.

Nu het jaar 2003 enige tijd aan de gang is, is het werk op gang gekomen. Zo af en toe krijg je een doosje boeken thuisgestuurd. Een ware tractatie! Prachtig vormgegeven boeken (een aspect dat veel wordt veronachtzaamd in besprekingen, maar het is duidelijk dat de kunst van de vormgeving grote hoogten heeft bereikt).

Ik heb er een aparte kast voor ingeruimd, want 150 boeken is een forse rij. In elke doos zit ook de geaccumuleerde groslijst, en achter elk boek staan de namen van twee van de vakjuryleden die in de eerste ronde het boek moeten lezen. Dit jaar zijn de juryleden: Arie van den Berg, Margot Dijkgraaf, Erik Spinoy en Abdelkader Benali. Als voorzitter hoef je in deze fase strikt genomen nog niet te lezen, maar elke voorzitter doet dat wel. Dat is natuurlijk juist de lol. Zodra de longlist er is, van ongeveer dertig boeken, moet iedereen alles gelezen hebben.

Sinds de eerste doos is aangekomen lees ik me een breuk. Je komt van alles tegen: debuten, maar ook boeken van bekende schrijvers. Lang niet alles is even prachtig, maar het is eigenlijk ook wel weer leuk om minder goede boeken te lezen en je af te vragen waar hem dat minder goede dan in zit. Soms is een boek opeens schitterend, soms van schrijvers waar ik nooit eerder iets van gelezen had. Ik heb tegenwoordig een klein boekje op zak, waarin ik elke keer dat ik een boek uit heb wat notities maak. Heel benieuwd in hoeverre die in de buurt komen van de mening van de anderen.

Als columnist kun je alleen elke week je column nuttig vullen als je put uit de wereld waar je in leeft, en schrijft over wat je tegenkomt. Dat levert nu dus een ernstige berperking op, want het werk van de jury is vertrouwelijk. De wereld waarin ik nu vele uren per week leef, die van de doosjes van de Libris, moet dus buiten deze columns blijven.

Het doel van dit circus is het celebreren van Nederlandstalige literatuur, en de reden dat de boekenbranche dat belangrijk vindt, heeft ongetwijfeld met de verkoop van boeken te maken. Maar meer in zijn algemeenheid is het doel de bevordering van het lezen. Dat is een mooi doel, en daaraan wil ik in de column van deze week proberen bij te dragen.

Waarom doet u niet gewoon mee? U krijgt ze helaas niet in van die mooie doosjes voorgesorteerd thuisbezorgd, maar met de definitie die ik hierboven heb gegeven kunt u ook zelf de boeken uitzoeken die meedingen. Om de gedachten te bepalen zijn hier van de eerste groslijst de namen van de auteurs van de boeken die tot nu toe zijn afgeleverd: A.F.Th., Appel, Brakman, D'haen, Douwesz, Van Eeden, Fontijn, Franke, Ter Haar, Den Hartog Jager, Hoekstein, Hofland, Hoogervorst, Huybrechts, Inen, Van Keulen, Kramer, Kuik, Marbus, Van Munster, Niematz, Omidi, Sauwer, Stappers, Sterk, Timmer, Vervoort, Wieg, Wildemeersch en Wolffers. Ik heb er nu veertien van gelezen.

Tracteer uzelf. Lees moderne Nederlandstalige literatuur. De boeken zijn niet geschreven voor critici, of voor hoogleraren moderne literatuur en al helemaal niet voor andere schrijvers. Ze zijn er voor u en voor mij.

Veel plezier!