Levenslang voor premier Rwanda wegens genocide

Reuters, AFP, AP

ARUSHA

Volgens de Senegalese rechter Laity Kama is de rechtbank van mening dat 'volkenmoord de grootste misdaad aller tijden is. Dat heeft ook gevolgen voor de strafmaat.' Kama achtte de misdaden 'walgelijk en stuitend voor het collectieve bewustzijn'.

Het is de eerste keer dat het Rwanda-tribunaal, dat in het najaar van 1994 werd opgericht door de VN, vonnis wijst. Levenslang is de maximale straf die het tribunaal kan opleggen. De verdediging van Kambanda had verzocht om een straf van twee jaar.

Jean Kambanda (42) was ooit bankklerk, maar werd gaandeweg steeds actiever in de Democratische Republikeinse Beweging. Toen deze partij uiteenviel in een radicale en een gematigde factie - de gematigden wilden onderhandelen met de Tutsi-rebellen die vanuit Uganda opereerden - koos Kambanda voor de harde lijn.

Hij werd in 1993 zelfs naar voren geschoven als tegenkandidaat voor de gematigde Agathe Uwilingiyimana, die echter premier werd. Nadat Uwilingiyimana was vermoord, werd Kambanda in 1994 leider van een voorlopige regering. De moord volgde op de dood van president Juvénal Habyarimana, wiens vliegtuig op 7 april werd neergeschoten.

Een orgie van geweld volgde. Radicale Hutu's gingen de Tutsi-minderheid te lijf met machetes en knuppels met spijkers erin. Drie maanden lang duurde de genocide. Niet alleen Tutsi's werden het slachtoffer van de etnische slachting, maar ook gematigde Hutu's werden in groten getale gedood.

Aan het geweld kwam pas een einde toen Tutsi-rebellen de macht in het verscheurde land overnamen. Kambanda sloeg in juli 1994 op de vlucht. In augustus 1997 werd hij gearresteerd in Kenia.

Volgens de rechters speelde Kambanda een zeer actieve rol in de genocide. Hij had opgeroepen tot de moordpartijen en was daar verscheidene keren getuige van geweest. Bovendien had hij wegblokkades ingesteld, waar vluchtende Tutsi's konden worden opgepakt en over de kling gejaagd. Ook zou hij hebben geregeld dat zijn Hutu's werden bewapend.

Volgens rechter Kaima misbruikte Kambanda zijn gezag en schond hij het vertrouwen van de bevolking. Dat hij geen spijt heeft betuigd, werd hem eveneens zwaar aangerekend.

In een andere zaak bij het tribunaal achtten de rechters woensdag oud-burgemeester Jean Paul Akayesu eveneens schuldig aan volkenmoord en misdrijven tegen de menselijkheid. Voor hem is nog geen straf bepaald. De Hutu Akayesu was burgemeester van Taba in Midden-Rwanda. Hier werden ruim tweeduizend Tutsi's vermoord.

De hoogste aanklager van de VN-tribunalen over oorlogsmisdrijven in Rwanda en Joegoslavië, Louise Arbour, begroette in Den Haag deze rechterlijke uitspraken als een mijlpaal. 'De bestraffing van Kambanda en de veroordeling van Akayesu zijn de belangrijkste stappen tot dusver bij het uitbannen van de cultuur van straffeloosheid in Rwanda en elders in de wereld.'

De Rwandese minister van Justitie sprak zijn tevredenheid uit dat het hof eindelijk een van de prominentste aanstichters van de volkenmoord heeft veroordeeld. Het land vervolgt zelf ook verdachten van genocide. Tot nu toe zijn driehonderd personen veroordeeld en 22 van hen zijn geexecuteerd. In overvolle gevangenissen wachten honderdduizend verdachten op een proces.