Leider Tsjetsjenië overleeft zware aanslag autobom

Van onze correspondent

Bert Lanting

MOSKOU

Het is onduidelijk wie achter de aanslag zit op de president, die tijdens de oorlog met Rusland het bevel voerde over de Tsjetsjeense troepen. Maschadov zelf legde de schuld bij buitenlandse geheime diensten (lees: Moskou), maar waarnemers vermoeden dat de bomaanslag het werk is van Tsjetsjeense tegenstanders van de president.

De aanslag werd gepleegd met een autobom, die ontplofte toen Maschadovs gepantserde auto en enkele volgwagens door een buitenwijk van Grozny reden. De presidentiële auto vloog in brand, maar Maschadov wist zich te redden door eruit te springen.

Generaal Lebed, die twee jaar geleden via onderhandelingen een einde aan de oorlog in Tsjetsjenië maakte, zei te vermoeden dat extremistische Tsjetsjeense groeperingen hebben geprobeerd Maschadov uit de weg te ruimen. Volgens hem zou er een oorlog in de Kaukasus zijn uitgebroken, als de aanslag was gelukt.

In de Kaukasus-republiek, die sinds het vertrek van de Russische troepen feitelijk onafhankelijk is, is de situatie de laatste tijd uiterst gespannen. Vorige week braken in de stad Goedermes zware gevechten uit tussen wahhabieten, aanhangers van een fundamentalistische islamitische stroming en troepen van de Maschadov-getrouwe nationale garde. Bij de strijd kwamen zeker negen mensen om het leven.

Uit vrees voor verdere gevechten kondigde Maschadov een algemene mobilisatie af en benoemde hij Sjamil Basajev, die juist was afgetreden als waarnemend premier, tot ondercommandant van de regeringstroepen. Basajev, die in 1995 met een groep strijders de Russische stad Boedjonvsk overviel en daar ruim duizend burgers gijzelde, staat bekend als een van de kundigste militaire commandanten in Tsjetsjenië.

De wahhabieten, die financiële steun krijgen vanuit Saudi-Arabië, zijn de laatste tijd sterk in opmars in Tsjetsjenië en de buurrepubliek Dagestan, die nog wel onder gezag van Moskou valt.

De fundamentalisten worden gesteund door de voormalige Tsjetsjeense president Jandarbijev en de minister van Buitenlandse Zaken Oedoegov, die van de republiek een streng islamitische staat willen maken.

In een poging het fundamentalisme de kop in te drukken, besloot Maschadov vorige week alle 'buitenlanders' het land uit te zetten. De maatregel is gericht tegen Tadjziekse strijders en Jordaniërs van Tsjetsjeense afkomst, die het wahhabisme propageren.

Verder besloot hij de sharia-garde en het zogenoemde islamitische regiment te ontbinden. Beide eenheden staan officieel onder gezag van de president, maar sloten zich niettemin tijdens de gevechten in Goedermes aan bij de wahhabieten.

De fundamentalistische gardisten weigeren echter gehoor te geven aan het bevel en zijn overgelopen naar het kamp van ex-president Jandarbijev. De islamisten worden verder gesteund door de beruchte commandant Chattab, die het commando voert over een van de best bewapende en best getrainde milities in Tsjetsjenië.

Moskou vreest dat het conflict tussen de regering en de wahhabieten zal uitlopen op een Tsjetsjeense burgeroorlog. Gevreesd wordt dat die dan zal overslaan naar de naburige republieken Ingoesjetië en Dagestan en zich vandaaruit verder over de Kaukasus zal uitbreiden.

De wahhabieten krijgen ook steeds meer steun in Dagestan, vooral in de regio rond de plaats Karamachi. Daar hebben de Dagestaanse autoriteiten alle macht verloren en maken wahhabitische milities de dienst uit.

De fundamentalisten ijveren voor de invoering van de sharia, de islamitische wetten, in heel Dagestan. Verder eisen zij het vertrek van de Russische troepen, onafhankelijkheid voor Dagestan en aansluiting bij Tsjetsjenië. Dat is ook het doel van Jandarbijev, die zelfs al een 'hoofdkwartier voor de bevrijding van Dagestan' heeft opgericht.

Extra zorgelijk voor Moskou is dat er ook in het kamp van de gematigde Maschadov figuren zijn die een vereniging met Dagestan propageren, onder wie Basajev. Zij beschouwen dat als de enige uitweg voor Tsjetsjenië, dat sinds de oorlog volledig wordt geblokkeerd door Rusland.

Aansluiting bij Dagestan zou het Kaukasus-republiekje toegang geven tot de Kaspische Zee met zijn rijke oliebronnen. Bovendien zouden de Tsjetsjenen dan de controle krijgen over een van de belangrijkste olieroutes door het gebied.

Bij wijze van voorzorg heeft Moskou onlangs alle troepen in het gebied onder gemeenschappelijk commando gebracht. Verder zijn de eenheden langs de grens met Tsjetsjenië in verhoogde staat van paraatheid gebracht.

Russische deskundigen voorspellen een bloedige burgeroorlog in Dagestan, als het betrokken raakt bij de strijd in Tsjetsjenië. De republiek vormt een kruitvat met tientallen vijandige kleine volkeren.