Lees hier het liveblog over de oorlog in Oekraïne van zaterdag 18 en zondag 19 maart terug

Lees hier verder in het liveblog van maandag 20 maart

President Vladimir Poetin heeft zaterdag volgens Russische media ‘spontaan’ een bezoek gebracht aan de bezette Oekraïense havenstad Marioepol. Het was zijn eerste bezoek aan nieuw geannexeerde gebieden, en lijkt bedoeld als een opgestoken middelvinger naar de internationale gemeenschap.

Lees hier het hele nieuwsbericht van verslaggever Ben van Raaij.

De Russische tank die sinds kort voor het gebouw van het Vrijheidsmuseum in Groesbeek staat, is zondagmiddag beklad met de letter Z, het pro-Russische symbool voor de inval in Oekraïne.

De 44 ton zware T-72B staat sinds vrijdag samen met een met kogels doorzeefde Oekraïense ambulance op het parkeerterrein van het Vrijheidsmuseum. De tank werd in maart vorig jaar buitgemaakt door het Oekraïense leger nadat hij tijdens een Russische aanval op Kyiv op een Franse mijn was gelopen en zwaar beschadigd was geraakt. Eind februari dit jaar werd de tank als protest tegen de Russische agressie voor de Russische ambassade in Berlijn geplaatst.

De letter was met witte verf op de tank gespoten. Toen medewerkers van het museum erachter kwamen, hebben ze de bekladding zo snel mogelijk verwijderd, bevestigt directeur Wiel Lenders tegen persbureau ANP na berichtgeving van De Gelderlander.

Lenders zegt dat de politie op de hoogte is gesteld. Er wordt overwogen om aangifte te doen. ‘Dit is strafbaar. Het is een historisch object dat wij in bruikleen hebben. We beraden ons op maatregelen’, zegt de directeur. Volgens Lenders hebben omstanders het zien gebeuren. Het voorval duurde hooguit enkele tientallen seconden. (ANP)

Bij een luchtaanval op een dorp in de regio Zaporizja zijn vandaag drie Oekraïense burgers om het leven gekomen. Twee anderen raakten gewond. Dat meldt het regionale militaire bestuur op Telegram.

Volgens het bericht is een flatgebouw in het dorp Kamjanske geraakt door een Russische raket. De regionale bestuurders riepen inwoners van het gebied op zich in veiligheid te brengen.

Volgens het Oekraïense nieuwsplatform Ukrinform zijn er in de afgelopen 24 uur in Oekraïne tien meldingen gemaakt van Russische luchtaanvallen op woningen en infrastructuur.

Eva Selderbeek

De 53ste luchtafweerbrigade van het Russische leger, die medeverantwoordelijk wordt gehouden voor het neerhalen van vlucht MH17, is ook actief geweest in de oorlog tegen Oekraïne. Tot die conclusie komt de Amerikaanse nieuwsomroep NPR. De NPR zegt dat het voormalige hoofdkwartier van de 53ste brigade zich bevindt in Izjoem, een stad op zo’n 125 kilometer afstand van Charkiv.

Volgens NPR is het lange tijd zeer ingewikkeld geweest om de specifieke locatie van de brigade te achterhalen. In tegenstelling tot infanterie vechten ze niet aan het front, maar opereren ze vaak vanaf geheime locaties. Daardoor is de brigade zelden zichtbaar op openbare oorlogsfoto’s.

Nadat de Russische troepen zich in september hadden teruggetrokken uit Izjoem, vonden lokale hulpverleners documenten die de Russen hadden achtergelaten. Hierin troffen zij onder andere de naam van de brigadecommandant en de locatie van het hoofdkwartier aan.

Volgens het Institute for the Study of War is het van groot belang dat de betrokkenheid van de 53ste luchtafweerbrigade nu is bevestigd. Niet alleen kunnen de brigadeleden mogelijk worden vervolgd voor hun betrokkenheid in de oorlog in Oekraïne, het geeft westerse aanklagers ook meer informatie over de brigadeleden. Dit brengt hen een stap dichterbij de veroordeeling van de brigade voor het neerhalen van MH-17. Daarvoor zijn de leden tot dusver niet officieel aansprakelijk gesteld.

Eva Selderbeek

Het bezoek van president Poetin aan Marioepol lijkt op het eerste gezicht vooral een pr-stunt, een fotogelegenheid in de grootste Oekraïense stad die Moskou sinds het begin van de invasie heeft weten te bezetten en behouden. Volgens analisten schuilt er echter meer achter het ‘werkbezoek’.

Voor het eerst sinds het uitbreken van de oorlog is de president naar nieuw bezet gebied in het buurland afgereisd, ruim tien maanden na de bezetting van de Azovstal staalfabriek in Marioepol. Dit volgt volgens CNN op het arrestatiebevel dat het Internationale Strafhof (ICC) in Den Haag vrijdag tegen Poetin uitvaardigde. Met het bezoek zou hij willen laten zien dat zijn greep op de stad nog altijd ferm is, en gesprekken met inwoners zouden de bereidheid van de bevolking moeten tonen om zich bij Rusland aan te sluiten.

Voorafgaand aan zijn bezoek aan Marioepol bezocht president Poetin ook de Oekraïense stad Sebastopol, gelegen op de Krim. Hier ging hij langs bij een kunstopleiding en een kindercentrum. Volgens The Guardian zouden ook deze plekken zijn gekozen in reactie op het arrestatiebevel. Poetin zou hiermee tegenwicht willen bieden aan de beschuldiging van het ICC dat hij betrokken is bij de onrechtmatige deportatie van Oekraïense kinderen.

Tevens weerlegt de Russische president de kritiek dat hij zich zou ‘schuilhouden’ in het Kremlin. Met het bezoek aan Marioepol toont hij volgens analisten aan het Russische volk dat hij de controle heeft en vastberaden is de zwaarbeschadigde ingenomen Oekraïense gebieden te herbouwen en volledig te integreren in het Russische grondgebied. 

Eva Selderbeek

Zeker twee burgers zijn zaterdagmiddag omgekomen bij een Russische aanval met clustermunitie op de Oekraïense stad Kramatorsk. Tien mensen raakten gewond. Dat heeft gouverneur Pavel Kirilenko van de regio Donetsk op Telegram gezegd. Onder meer tien flatgebouwen en woningen, een uitvaartcentrum en een park zouden zijn getroffen.

Clustermunitie zijn bommen, granaten of raketten die bij inslag uiteenspatten in kleinere projectielen. Ze zijn omstreden omdat ze dood en verderf zaaien zonder onderscheid tussen militaire en burgerdoelen. ‘Meer dan honderd landen hebben een verbod ingesteld op het gebruik van clustermunitie, maar Rusland blijft deze wapens gebruiken’, aldus Kirilenko.

Journalisten van het Franse persbureau AFP in Kramtorsk hoorden kort voor vier uur ‘s middags plaatselijke tijd een tiental bijna gelijktijdige explosies en zagen rook opstijgen in een park in het zuiden van de stad. Kort daarna klonken explosies van hetzelfde type in een woonwijk een paar kilometer verderop. In het park werd een vrouw door granaatscherven gedood. In de woonwijk raakte onder meer een taxichauffeur gewond, aldus AFP.

Het is de tweede keer binnen een week dat Kramatorsk doelwit was van Russische aanvallen. Dinsdag vielen bij een beschieting in het centrum één dode en drie gewonden en raakten zes woongebouwen beschadigd. Kramatorsk, een stad met 150.000 inwoners ten tijde van de Russische inval, ruim een jaar geleden, ligt in de buurt van Bachmoet, al maanden het epicentrum van de strijd in het oosten van Oekraïne.

Ben van Raaij

De Russische president Vladimir Poetin heeft de verwoeste Oekraïense stad Marioepol bezocht. Dat heeft het Kremlin vandaag bekendgemaakt. Het is de eerste keer sinds het begin van de Russische invasie van Oekraïne in februari vorig jaar dat Poetin naar bezet gebied in het buurland is afgereisd.

Poetin reisde met een helikopter af naar Marioepol voor zijn 'werkbezoek' aan de havenstad bij de Zee van Azov, in de regio Donetsk. Daarna volgde een rondrit in de stad om poolshoogte te nemen en met inwoners te spreken, aldus Moskou. De Russische vicepremier Marat Choesnoellin informeerde de president over de stand van de wederopbouw.

De Zuid-Oekraïense havenstad was in de eerste maanden na de invasie de brandhaard van de oorlog en is hevig beschoten. De Russen kregen de stad in mei in handen. De Oekraïense president Volodimir Zelenski beloofde afgelopen donderdag in zijn dagelijkse videoboodschap de stad te heroveren.

Het Kremlin maakte daarna ook bekend dat Poetin een bezoek had gebracht aan Rostov aan de Don, vlak over de grens in Rusland. Daar bezocht hij het commandocentrum van de Russische strijdkrachten in Oekraïne en had hij een ontmoeting met de legerleiding. Onder anderen de stafchef van het leger Valeri Gerasimov was daarbij aanwezig. Poetin bezocht het commandocentrum voor het laatst op 17 december, samen met defensieminister Sergej Sjojgoe en Gerasimov.

Zaterdag had Poetin al het Oekraïense schiereiland de Krim bezocht, precies negen jaar na de annexatie door Rusland. Hij ging onder meer langs bij een kunstschool in Sebastopol, de thuisbasis van de Russische Zwarte Zeevloot. (ANP/Belga)

Lees hier meer over het leven in het door Rusland bezette Marioepol.

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky legt nieuwe sancties op aan Rusland en de Russische bondgenoten Iran en Syrië. Dat maakte hij zaterdagavond bekend in zijn dagelijkse videoboodschap.

De nieuwe sancties zijn gericht tegen zo'n 400 personen en bedrijven. Het gaat onder meer om de verantwoordelijken voor de levering van Iraanse kamikazedrones aan Rusland. Moskou gebruikt die bij de invasie van Oekraïne.

De sancties hebben vooral een symbolische betekenis. De meeste betrokkenen doen geen zaken met Kyiv. (ANP)

Munitie, voedsel en medicijnen bereiken nog steeds het Oekraïense leger. Dat zegt een leger woordvoerder althans tegen televisiekanaal ICTV, de bewering valt momenteel niet onafhankelijk te verifiëren. Ook stelt de woordvoerder dat gewonden de stad uit kunnen worden gebracht voor medische hulp, zonder aangevallen of gestopt te worden door Russen.

Bachmoet is momenteel het zwaartepunt van de Russische oorlog tegen Oekraïne. De stad zonder grote strategische importantie is zwaar beschadigd en verlaten. 

Dylan van Bekkum

Ook nu de graandeal is verlengd, blijft er onduidelijkheid en onenigheid bestaan. Volgens Rusland is er slechts sprake van een verlenging met zestig dagen. Eerder beweerde Oekraïne dat het akkoord met honderdtwintig dagen is verlengd.

De duur van de verlenging was de laatste dagen al het voornaamste struikelpunt, maar het lijkt erop dat dat nog steeds niet is opgelost. Het Russische ministerie zegt dat alle partijen op de hoogte zijn gesteld van de termijn van zestig dagen.

Turkije en de Verenigde Naties, de andere betrokkenen bij de deal, bevestigden slechts dat de deal was verlengd. Ze noemden echter geen termijn. 

Joram Bolle

De graandeal tussen Oekraïne, Rusland, Turkije en de Verenigde Naties is een paar uur voordat die zou verlopen toch verlengd. Dat zeggen Turkije en Oekraïne na dagen van moeizame onderhandelingen. Van Russische zijde is nog geen bevestiging gekomen. 

De onenigheid betrof met name de termijn van de verlenging. In het originele akkoord dat in juli vorig jaar is gesloten, staat dat elke verlenging minstens honderdtwintig dagen moet duren. Rusland wilde de deal echter maar voor zestig dagen verlengen.

Volgens Oekraïne is het nu toch gelukt een termijn van honderdtwintig dagen af te spreken. De Turkse president Erdogan, wiens land schepen controleert die naar Oekraïne varen of ervandaan komen, maakte de verlenging in een persconferentie bekend. Daarbij noemde hij echter geen termijn. 

Vanwege de deal is het voor Oekraïne toch mogelijk om via de Zwarte Zee graan te exporteren vanuit drie havens. Voor de deal blokkeerde de Russische vloot Oekraïense havens waardoor er geen graan over water kon worden uitgevoerd. Dat had tot gevolg dat de voedselprijzen wereld stegen. Nu worden alle schepen gecontroleerd in Turkije, dat de enige route van en naar de Zwarte Zee in handen heeft. 

Joram Bolle

Het Wagner-huurlingenleger dat voor Rusland in Oekraïne vecht, lijkt zoveel mannen te hebben verloren dat het de komende maanden in de Russische steden versterking moet gaan werven. De leider van de groep, Yevgeni Prigozhin, meldt op Telegram dat Wagner vorige week 42 recruteringscentra heeft geopend. Hij beweert dat hij daar tegen half mei 30.000 nieuwe rekruten zal hebben geworven.

Als de schattingen aan Oekraïense kant waar zijn, heeft Wagner deze rekruten hard nodig. Wagner-troepen vechten vooral in de slag rond Bachmoet, en lijden daar zware verliezen. Volgens onder meer Oekraïne en de Verenigde Staten had Wagner 50.000 man, onder wie 40.000 mannen die het had geworven in Russische gevangenissen. Half februari zou Wagner al 30.000 van deze mannen kwijt zijn geraakt: 9.000 zouden zijn gedood, en de rest weggelopen, gevangen of gewond.

Al deze getallen en beweringen zijn niet te verifiëren. Ook voor de bewering van Prigozhin dat zich bij Wagner elke dag 500 tot 800 Russen melden om te vechten, en dat die allemaal fitter zijn dan de gevangenen die Wagner eerder heeft geworven, bestaat geen bewijs.

Wel is de toon van Prigozhins woorden duidelijk veranderd. Enkele maanden geleden schepte hij graag over de verpletterende kracht van zijn troepen. Tegenwoordig geeft hij toe dat Oekraïners een formidabele tegenstander zijn, en Wagner bij Bachmoet zware  verliezen lijdt. 

Michel Maas

Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) heeft zijn regels veranderd zodat het nu ook leningen kan verstrekken aan landen die buiten hun eigen schuld een ‘uitzonderlijk hoog risico’ lopen. De wijziging kan onder meer de weg vrijmaken voor miljardenleningen aan Oekraïne, dat kampt met de gevolgen van de Russische invasie en de al ruim een jaar voortslepende oorlog.

De regels van het IMF waren voorheen uitsluitend gemaakt met het oog op landen die door eigen toedoen in een economische crisis zijn beland. De nieuwe regels voegen daar nu ook hulp aan toe voor landen die zijn getroffen ‘door schokken van buitenaf die buiten de controle van de autoriteiten van het land liggen, en buiten bereik van zijn economisch beleid’.

Het gaat om ‘niet-noodleningen’ voor landen ‘die kampen met enorme onzekerheid door bijvoorbeeld oorlog, of door langdurige natuurrampen die zijn veroorzaakt door bijvoorbeeld klimaatverandering. De landen kunnen rechtstreeks met donorlanden afspraken maken over terugbetaling van de leningen.

Oekraïne is met het IMF in onderhandeling over een pakket leningen ter hoogte van zo’n 14 miljard euro.  In het besluit over de nieuwe regels van het IMF wordt Oekraïne niet genoemd, maar waarnemers wijzen erop dat de wijziging van de regels is ontwikkeld terwijl tegelijkertijd ook gesprekken met Kyiv gaande waren.

Persbureau Reuters citeert anonieme bronnen die voorspellen dat Oekraïne en het IMF mogelijk dinsdag al een akkoord zullen bereiken over een financieringspakket. 

Michel Maas

De Russische autoriteiten bereiden een aanpassing voor van de dienstplichtleeftijd, zegt het Britse ministerie van Defensie, dat met regelmatige inlichtingenupdates komt over de oorlog in Oekraïne. Door de leeftijd aan te passen hopen de Russen meer studenten hun dienstplicht te laten vervullen, waardoor meer professionele militairen juist naar Oekraïne gestuurd kunnen worden, verwachten de Britten. 

Op dit moment moeten alle Russische mannen ergens tussen hun 18de en 27ste een jaar lang het leger in, tenzij ze bijvoorbeeld student zijn. Het plan is nu om de dienstplichtleeftijd op te schuiven naar tussen de 21 en 30 jaar oud. Op die manier is de kans groter dat studenten niet te oud zijn om hun dienstplicht te vervullen op het moment dat ze klaar zijn met studeren.

Reguliere dienstplichtigen vechten niet mee in Oekraïne, maar toch zou de maatregel het Russische leger van pas kunnen komen in de oorlog, denken de Britten. Door meer dienstplichtigen in Rusland te laten werken, ontstaat er meer ruimte om professionele militairen aan de oorlog in Oekraïne deel te laten nemen. 

De maatregel zou volgend jaar moeten ingaan en kan snel effect sorteren. Twee keer per jaar wordt een nieuwe lichting dienstplichtigen opgeroepen in Rusland. Die oproepen staan los van de mobilisatie die vorig jaar werd afgekondigd, waarbij honderdduizenden Russen een oproep kregen om mee te vechten in Oekraïne.

Joram Bolle

De Amerikaanse president Joe Biden noemt het arrestatiebevel van het Internationaal Strafhof (ICC) tegen de Russische president Vladimir Poetin gerechtvaardigd. 'Ik denk dat het een heel sterk punt maakt', zei Biden vrijdag in Washington. Poetin heeft duidelijk oorlogsmisdaden begaan, zei hij. Het Internationaal Strafhof wordt echter niet wereldwijd erkend, 'zelfs niet door ons', voegde de president eraan toe.

Het in Den Haag gevestigde ICC heeft vrijdag een arrestatiebevel uitgevaardigd tegen Poetin wegens oorlogsmisdaden in Oekraïne. Onderzoekers beschuldigen hem ervan dat hij kinderen uit bezet Oekraïens gebied naar Russisch grondgebied heeft ontvoerd.

Op de vraag of Poetin zou worden gearresteerd op basis van het arrestatiebevel van het ICC als hij naar Amerika zou reizen, reageerde veiligheidswoordvoerder John Kirby vrijdagavond ontwijkend. Hij acht het in ieder geval onwaarschijnlijk dat Poetin komt. Een woordvoerder van het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken zei eerder al dat het arrestatiebevel voor Poetin geen betekenis heeft omdat Rusland niet is aangesloten bij het zogeheten Statuut van Rome. Dat is de wettelijke basis voor het strafhof. (ANP)

Dit was het belangrijkste nieuws over de oorlog in Oekraïne van vrijdag 17 maart:

• Het Internationaal Strafhof heeft een arrestatiebevel uitgevaardigd tegen Poetin wegens de deportatie van Oekraïense kinderen en volwassenen naar Rusland.

• Finland treedt zeer waarschijnlijk binnenkort toe tot de Navo. De Finse president Sauli Niinistö was vrijdag in Turkije om de laatste plooien glad te strijken.

• Na Polen gaat ook Slowakije gevechtsvliegtuigen naar Oekraïne sturen, heeft de Slowaakse premier bekendgemaakt.

Lees hier het volledige liveblog van vrijdag terug.