nieuws
Langverwacht advies Hamer: zo moeten bedrijven reageren op meldingen van grensoverschrijdend gedrag
Organisaties moeten zich veel uitvoeriger en zorgvuldiger voorbereiden op meldingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag, schrijft regeringscommissaris Mariëtte Hamer in nieuwe aanbevelingen. Dat kan voorkomen dat er in paniekerige haast verkeerde besluiten worden genomen.
De tijd dat leidinggevenden hoopten dat meldingen van grensoverschrijdend gedrag vanzelf zouden overwaaien, is voorbij. ‘Niets doen is geen optie’, stelt Mariëtte Hamer, regeringscommissaris seksueel overschrijdend gedrag in haar ‘handreiking’ over meldingen op de werkvloer.
Iets meer dan een jaar heeft Hamer nodig gehad om na de maatschappelijke onrust rond de schandalen bij The voice of Holland en Ajax te voorzien in de behoefte bij directies en leidinggevenden aan een gids voor hoe moet worden omgegaan met meldingen over medewerkers die over de schreef gaan.
‘Een turbulent jaar’, zegt Hamer zelf. ‘Toen ik begon dacht ik: hoe ga je het maatschappelijk gesprek dat ontstond na de onthullingen rond The voice of Holland vasthouden? Dat is het afgelopen jaar nauwelijks een vraagstuk geweest.’
29 tips voor leidinggevenden
Met misstanden bij NOS Sport, De wereld draait door, beschuldigingen van grensoverschrijdend gedrag door oud-Kamervoorzitter Khadija Arib en ambtenaren die vertrokken vanwege het gedrag van minister Dennis Wiersma, heeft Hamer weinig inspanningen hoeven te verrichten om niet vergeten te worden. Sterker nog, bedrijven en organisaties kijken met smart uit naar de eerste aanbevelingen die de regeringscommissaris vandaag presenteert.
‘Dat die behoefte zo groot was, wist ik nog niet toen ik begon. Zeker omdat bedrijven en organisaties dachten dat ze de procedures op orde hadden’, aldus Hamer. ‘Maar John de Mol zei ook dat hij alle processen op orde had en bedrijven dachten dat ook. Daarna vroegen zij zich af of dat wel zo is.’
De handreiking van Hamer bevat een lijst met 29 tips die leidinggevenden een helpende hand biedt, beginnend bij het allereerste begin: zorg ervoor dat binnen de organisatie duidelijk is wat seksueel grensoverschrijdend gedrag is, zorg voor een gedragscode en wees erop voorbereid dat ieder moment een melding kan binnenkomen. ‘Zorg er daarna voor dat je de juiste vervolgstappen neemt’, is het advies van Hamer.
Het afgelopen jaar legden meerdere affaires bloot dat het snel fout kan gaan bij meldingen van grensoverschrijdend gedrag, ook als dat niet seksueel van aard is. In de kwestie rond Tweede Kamervoorzitter Arib besloot het presidium na anonieme klachten tot het instellen van een geruchtmakend en veel bekritiseerd onderzoek, en ook bij Volt zorgde de publiekelijk aankondiging van een onderzoek naar Kamerlid Nilüfer Gündogan voor chaos, onrust en beschadiging van melders en beschuldigden.
Belangen van de beschuldigde
Zonder specifiek op deze casussen in te gaan zag Hamer het afgelopen jaar dat vaak te snel werd gegrepen naar een extern onderzoek. ‘Na The voice zag je bij een flink aantal voorbeelden uit de politiek, de mediawereld en daarbuiten dat er een reflex ontstond om meteen een groot onderzoek te starten: het van je af organiseren.’ Terwijl Hamer ziet dat minder zware interventies soms beter kunnen werken. ‘Een gesprek met de beschuldigde kan bijvoorbeeld voor een melder soms meer erkenning opleveren.’
Opvallend in de handreiking is dat Hamer zeer gedetailleerd advies geeft over hoe de melder de juiste bescherming te bieden, maar er tegelijk op wijst dat de belangen van de beschuldigde niet vergeten mogen worden. Deze moet zo snel mogelijk op de hoogte gebracht worden van een melding en ook moet duidelijk gemaakt worden hoe het proces verder zal verlopen. ‘De communicatie is objectief en zonder oordeel’, schrijft Hamer in haar stappenplan.
Toch lijkt deze stap in het proces het meest delicaat. Hamer adviseert de anonimiteit van de melder te waarborgen, zolang deze dat wil, én de beschuldigde te informeren. Dat staat in de praktijk vaak op gespannen voet met elkaar. Volgens Hamer doen bedrijven er goed aan om de beschuldigde ‘zoveel als kan’ te vertellen. ‘Wij denken dat de transparantie ook ten goede komt aan zowel de melders als de beschuldigde’, aldus Hamer. ‘Het is goed de rechten en plichten van melders en beschuldigden in de gaten houden. Wanneer daarin stappen worden overgeslagen zie je vaak dat dit in de loop van het proces als een boemerang terugkomt.’
Levend en lerend document
Hamer ziet haar lijst met aanbevelingen als een eerste stap om bedrijven op weg te helpen. ‘Het is een handreiking, maar geen handleiding. Nu gaan we met tenminste twintig bedrijven kijken of dit werkt en wat er nog ontbreekt. Daarna hopen we met een eerste versie te komen. Ik denk dat dit een levend en lerend document blijft.’
Haar aanstelling als regeringscommissaris loopt nog twee jaar door. Officieel om zich te richten op seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld. Tegelijkertijd is de discussie in het afgelopen jaar verbreed naar ook niet-seksueel grensoverschrijdend gedrag. ‘Wij hebben gekeken naar seksueel grensoverschrijdend gedrag. Toch denk ik dat een heleboel dingen die wij noemen ook toepasbaar kunnen zijn op niet-seksueel grensoverschrijdend gedrag.’
Welk type onderzoek Hamer het ministerie van Onderwijs aanraadt om om te gaan met de meldingen over het grensoverschrijdend gedrag van minister Wiersma is Hamer terughoudend. ‘Dat is aan de organisatie zelf. Een van de interventies die mogelijk is, is dat in de omgeving van minister Wiersma gesproken wordt over waar het meest behoefte aan is. Bij een minister is zoiets extra gecompliceerd, want wie is de werkgever van een minister? Dat is de politiek.’
Een melding van seksueel overschrijdend gedrag, wat nu?
♦ Wees voorbereid. Zorg dat binnen de organisatie duidelijk is wat seksueel grensoverschrijdend gedrag is en zorg voor een veilige werkomgeving. Zorg dat er een duidelijke gedragscode is. En een heldere klachtenregeling zijn. Zorg dat er een plan is voor verschillende scenario’s.
♦ Neem geen overhaaste beslissingen en breng zoveel mogelijk informatie over de melding, de situatie, de context en de belangen in kaart. Niets doen is geen optie.
Transparant
♦ Voer een eerste gesprek met de melder. Dit gaat niet om het beoordelen van de aannemelijkheid van de melding, maar om het volgen van het verhaal van de melder. Daarbij moet in eerste instantie steun, erkenning en informatie worden geboden en getoond dat de melding opgepakt en serieus wordt genomen, met oog voor de wens en behoefte van de melder.
♦ Leidinggevenden kunnen een melding niet altijd vertrouwelijk behandelen, bijvoorbeeld vanwege de ernst van de situatie. Wees daar transparant over naar de melder.
♦ Verken de melding: wat is de ernst, wie is de beschuldigde, hoe zullen de reacties zijn, kan de melder zijn of haar werk nog vrijelijk doen?Wat is het belang van de melder? Wat is het belang van de beschuldigde? Wat is het belang van de organisatie?
Anonimiteit van de melder
♦ Informeer de beschuldigde. De beschuldigde is ook een werknemer waarvoor de organisatie zorg draagt en die recht heeft op goede informatie. Het is belangrijk om hier een heel zorgvuldig proces voor in te richten. Informeer de beschuldigde zo snel mogelijk dat er een melding is gedaan over seksueel grensoverschrijdend gedrag, en welk proces er gevolgd zal worden door de organisatie. Bespreek van te voren met de melder dat de beschuldigde hiervan op de hoogte wordt gebracht. De anonimiteit van de melder wordt bij dit gesprek te allen tijde gewaarborgd, tenzij de melder anders aangeeft.
♦ Neem, indien nodig, tijdelijke maatregelen zoals het op discrete wijze (tijdelijk) vrijstellen van werk met behoud van loon van de beschuldigde, of een tijdelijke plaatsing elders.
♦ Beslis over het vervolg. Er zijn vele opties: een informeel gesprek met de beschuldigde, een officiële waarschuwing, een groepsgesprek met het hele team, bemiddeling, mediation, of een uitgebreider onderzoek naar de gang van zaken, of, in het uiterste geval, aangifte bij de politie. Eén van de belangrijkste elementen in het proces is dat er steeds goed met de melder wordt gecommuniceerd.
