Laat het ene Amerika het andere stikken nu de coronacrisis toeslaat?

De corona-uitbraak in de Verenigde Staten drijft een wig tussen stad en platteland, tussen Democraten en Republikeinen. New York smacht naar een helpende hand vanuit Washington, maar stuit vooral op politieke kilheid.

New York is het China van de Verenigde Staten geworden. Nu het coronavirus grote aantallen slachtoffers begint te maken in de belangrijkste stad van het land, probeert een deel van Amerika zich van die inwoners te distantiëren – fysiek, politiek en financieel. De al jaren bestaande animositeit tussen de stad en het platteland wordt nu een zaak van leven en dood.

Want de stad, dat zijn Democraten, progressieven, de recente immigranten, vaak aangeduid met blauw. Het platteland, dat zijn Republikeinen, conservatieven, de oude immigranten, vaak aangeduid met rood. Het is een veel te simplistische tweedeling, die heeft geleid tot een even simplistische misvatting: die anderen zijn anders.

Nu is dus de vraag of het rode Amerika, dat de macht heeft, op zeer korte termijn iets gaat doen aan het tekort aan middelen, manschappen en beademingsapparaten waarmee het blauwe Amerika, met name New York, te kampen heeft. In delen van de stad zullen de intensivecarebedden de komende dagen vol komen te liggen; in een ziekenhuis in Queens vielen woensdag in één etmaal al dertien coronadoden, en werd een eerste koelwagen besteld om de lichamen in op te bergen.

Dit terwijl de rode staten in het achterland nog lang niet zo hard getroffen worden. Volgens een peiling van woensdag maken Republikeinen zich nog steeds veel minder zorgen om het coronavirus dan Democraten. Er gaan zelfs conservatieve stemmen op om weer zo snel mogelijk aan het werk te gaan, en eventueel maar wat bejaarden op te offeren. De niet-uitgesproken veronderstelling is dat die offers dan vooral door de anderen zullen worden gebracht.

Kan de onverschilligheid nog omslaan in bekommernis?

Doktersvoorschrift

De fysieke distantie tot New Yorkers is deels doktersvoorschrift. Zo’n zestig procent van alle nieuwe besmettingen in de Verenigde Staten is volgens Deborah Birx, de corona-responscoördinator van het Witte Huis, afkomstig uit de regio New York. Daarom nam de regering-Trump deze week het besluit dat alle inwoners die de stad verlaten in hun toevluchtsoord twee weken in quarantaine moeten. Op vliegvelden in Florida werden New Yorkers woensdag meteen na de landing opgewacht door soldaten van de Nationale Garde.

In de landelijke gebieden rond de stad worden de vluchtende inwoners met vijandigheid ontvangen. ‘Ik wil jullie ziektekiemen niet’, zei een vrouw tegen verslaggevers van The New York Times in een badplaats bij New Jersey.

De medische argwaan gaat dus gepaard met sociale en politieke kilheid. En dat kan grote consequenties hebben.

Donald Trump heeft zich wekenlang amper druk gemaakt om de naderende coronagolf, en is daarna zeer traag geweest met helpen van de staten die het eerst werden getroffen: Washington, Californië, Illinois en dus New York. Nog steeds, zegt gouverneur Andrew Cuomo van New York, krijgt hij niet de steun die hij nodig heeft; de late en gebrekkige hulpverlening doet denken aan Trumps falen op Puerto Rico na de orkaan Maria.

Ja, er zijn inmiddels soldaten gearriveerd die noodhospitaals bouwen en ja, Trump heeft een hospitaalschip beloofd. Maar het zijn maar tweeduizend bedden, en het schip wordt pas half april verwacht, ná de door Trump aangekondigde wederopstanding van Amerika met Pasen, als het land weer ‘op volle kracht’ moet gaan werken.

Ook zijn er veel meer soldaten nodig, zei burgemeester Bill de Blasio woensdag, om de situatie in de stad in goede banen te leiden. De stad heeft meer medische apparatuur nodig, en veel geld, om te kunnen blijven draaien in tijden van corona.

Een aalmoes

Tot dusver moet de stad het doen met een aalmoes. New York krijgt 1 miljard dollar van de 150 miljard die de Senaat woensdagavond reserveerde voor steden en staten die getroffen worden door corona. ‘Minder dan 1 procent van het geld, terwijl we 30 procent van de slachtoffers hebben’, zei De Blasio woensdag. ‘Mitch McConnell is de sta-in-de-weg voor meer hulp’, zei hij, verwijzend naar de Republikeinse voorman van de Senaat, afkomstig uit het ‘rode’ Kentucky. McConnell wilde over de verdeling van die 150 miljard niet onderhandelen.

Een nog nijpender tekort is dat aan beademingsapparaten. New York heeft er in totaal 15.000 extra nodig om de top van de golf aan te kunnen, is de schatting. Er zijn er tot dusver 400 gearriveerd, uit een nationale noodvoorraad van bijna 20.000. Het Witte Huis heeft gezegd dat er nog 2.000 onderweg zijn naar de stad, maar dat is nog steeds bij lange na niet genoeg. Cuomo bepleitte een ‘schuivende uitrol’, door de apparaten eerst naar de staten te sturen die ze het hardst nodig hebben, en dan daarna naar de volgende staten die worden getroffen door de coronagolf.

‘Ik neem persoonlijk de verantwoordelijkheid op me om die 20.000 beademingsapparaten naar elke andere plek in dit land te vervoeren zodra wij de top van de golf achter de rug hebben’, zei Cuomo. ‘Maar hou ze alsjeblieft niet nu achter in die voorraad, om ze dan rustig over het land te gaan verdelen. Zo werkt het niet.’

Oorlogswet

Als alternatief zou Trump ook een oorlogswet in stelling kunnen brengen waarmee hij fabrieken kan dwingen beademingsmachines te gaan maken zonder dat ze woekerprijzen kunnen vragen. Maar dat heeft Trump, na lobbywerk van de Amerikaanse Kamer van Koophandel, niet gedaan. Cuomo: ‘Dat de federale overheid die macht niet gebruikt, vind ik onbegrijpelijk.’

In conservatieve kringen wordt er gegniffeld over de coronaproblemen in de Democratische staten. ‘Kijk naar die uitgestrekte handjes’, zei de rechtse politieke commentator Dinesh D’Souza woensdag op Fox News tegen presentator Laura Ingraham. ‘Het virus verspreidt zich vooral in blauwe staten. En nu willen die gouverneurs daar dat Trump, de man die ze altijd een racist en een fascist hebben genoemd, hen komt helpen?’

Het idee dat de president om hulp moet worden gevraagd – alsof federale hulp een persoonlijke gunst is – zou tot een paar jaar geleden belachelijk hebben geklonken, maar Trump zelf ziet de verhoudingen ook zo. ‘Het is geven en nemen’, zei Trump dinsdag tijdens een interview op Fox News over de gouverneurs die om hulp vragen. ‘Zij moeten mij ook netjes behandelen.’

Wat hij daar concreet onder verstaat is niet duidelijk. Maar eerder dit jaar twitterde Trump, de voor-wat-hoort-wat-president die een impeachment aan de broek kreeg omdat hij een ‘favor’ van Oekraïne verlangde, nog dat New York rechtszaken tegen hem moest intrekken, met de suggestie dat hij anders vervelende maatregelen zou nemen.

Cuomo leek de boodschap begrepen te hebben. Zei hij dinsdag nog tegen de president dat ‘jij de 26.000 mensen maar moet aanwijzen die dood zullen gaan omdat jij maar 400 beademingsapparaten hebt gestuurd’, woensdag was hij veel verzoenender. ‘Ik wil de president en zijn team bedanken voor de samenwerking.’ Als je niet aardig doet tegen de president, gaan er mensen dood.

Wederopstanding met Pasen

De vraag is nu of er iemand is die Trump kan afbrengen van zijn plan het land met Pasen weer te laten opstaan. Trump vindt het middel tegen het virus erger dan de kwaal. Donderdag werd duidelijk dat zich in een week 3,2 miljoen werklozen hebben aangemeld, en dat is nog maar het begin. De aanstaande economische lijdensweg zal zeker slachtoffers maken. Maar als het land na twee weken social distancing weer aan het werk gaat, is de kans volgens epidemiologische modellen groot dat de golf met volle kracht over het land zal spoelen, en er honderdduizenden doden zullen vallen.

Juist het relatief oude, relatief ongezonde platteland kan dan hard worden getroffen, misschien nog wel harder dan de stad nu. Het laat zich raden wie daarvan de schuld zal krijgen. Het virus kwam uit New York.