Kwart oud-politici wordt lobbyist

De overstap van VVD-Kamerlid Bart de Liefde naar Uber, het taxibedrijf waar hij in de Kamer al geregeld een goed woordje voor deed, staat allerminst op zichzelf. Minstens een kwart van alle oud-politici gaat aan het werk binnen het lobbycircuit.

Dat blijkt uit onderzoek van de Volkskrant naar het carrièreverloop van Kamerleden, ministers en staatssecretarissen. Voor dit onderzoek zijn de carrières onderzocht van 200 oud-politici uit de kabinetten na Paars (2002).

Er zijn de klassiekers: Jack de Vries (CDA) die als staatssecretaris gevechtsvliegtuig JSF verdedigde en na zijn aftreden als lobbyist voor de fabrikant ging werken. Of Camiel Eurlings, die topman bij KLM werd meteen na zijn vertrek als CDA-minister voor Verkeer en Waterstaat.

De rolwisseling van politicus naar lobbyist blijkt veel wijder verbreid. Van alle landelijke oud-politici kwam sinds 1990 minstens 25 procent te werken in de top van een brancheorganisatie, een belangenvereniging of bij een public affairs bureau, een bureau dat extern wordt ingehuurd om de politieke lobby te organiseren.

Onderdeel van de functie

Zo begonnen de oud PvdA-Kamerleden Chantal Gill'ard en Luuk Blom elk een eigen lobbybureau (respectievelijk Sarika en KddB public policy). René Leegte (VVD) is eigenaar van Publieke Zaken, 'een betrokken public affairs adviesbureau dat als geen ander verbindingen kan leggen in het Haagse'. D66-prominent Bert Bakker ging, evenals voormalig minister Ben Bot (CDA), werken voor bureau Meines Holla.

In de topfuncties bij branche- en belangenverenigingen zien we telkens het patroon dat oud-politici in een andere gedaante terugkeren op het Binnenhof. Zij staan meestal niet te boek als lobbyist, maar doen het werk als onderdeel van hun functie. CDA-minister Maxime Verhagen, als voorzitter van Bouwend Nederland; Job Cohen, voormalig fractievoorzitter van de PvdA, als voorzitter van de brancheorganisatie voor sociale werkvoorzieningen Cedris; André Rouvoet (ChristenUnie) die voorzitter van Zorgverzekeraars Nederland werd; Joop Atsma, voormalig CDA-staatssecretaris, die voorzitter werd van de vereniging van tankopslagbedrijven; voormalig CDA-staatssecretaris Ank Bijleveld-Schouten vertegenwoordigt de provincies als voorzitter van het Interprovinciaal Overleg, naast haar functie als commissaris van de Koning in de provincie Overijssel.

Afkoelperiode

Oud-politici nemen interessante voorkennis en netwerken mee, weten hoe het politieke bedrijf werkt. Hetzelfde geldt voor beleidsmedewerkers van Eerste- en Tweede Kamerleden: van hen vindt 20 procent een baan in de lobby. Anders dan ex-politici duiken zij vaak op in officiële lobbyfuncties.

'De draaideur tussen politiek en belangenbehartiging draait hier soepel', zegt Lotte Rooijendijk van corruptiewaakhond Transparency International. 'Er zijn geen regels voor politici die een nieuwe functie gaan bekleden waarbij ze specifieke belangen behartigen.' Transparency pleit in Nederland voor een afkoelperiode, zoals die wel geldt in Brussel. Eurocommissarissen mogen na hun functie een jaar niet werken bij bedrijven waarmee ze in hun politieke rol te maken hadden.

In Nederland bestaat zo'n afkoelperiode voor ambtenaren. Tot twee jaar na hun vertrek mogen ze niet als 'externe' door 'hun' ministerie worden ingehuurd, bijvoorbeeld via een adviesbureau. Bij aanbestedingsprocedures mogen oud-ambtenaren eenzelfde periode niet betrokken zijn bij de uitvoering van werkzaamheden.

Wachtgeldregeling

PvdA-Kamerlid Lea Bouwmeester stelt in een initiatiefnota een dergelijke afkoelperiode voor oud-bewindslieden voor. Als het om Kamerleden gaat, is ze voorzichtiger. 'Onze intentie is dat voor hen hetzelfde geldt, maar de regeling moet wat anders zijn', licht Bouwmeester toe. 'Een Kamerlid is vaak op veel terreinen actief. Mag hij dan op al die gebieden later niet werken?'

Een veelgehoord argument is de wens niet onnodig een beroep te doen op de wachtgeldregeling voor Kamerleden. Mei Li Vos (PvdA) noemt dit een belangrijke stimulans voor politici om een baan in het lobbycircuit te zoeken. 'Er wordt veel gezeurd over de wachtgeldregeling en niemand durft het daarvoor op te nemen. En we hebben de beeldvorming tegen. Er zijn weinig kansen op een baan bij een net bedrijf. De wachtgeldregeling is juist zo goed omdat die Kamerleden in staat stelt om onafhankelijk te zijn, in de kamer, maar ook van bedrijven waar je eigenlijk niet zo moeten willen werken omdat je er het woord over hebt gevoerd.'

VVD-Kamerlid Hayke Veldman, die door Bouwmeester is benaderd voor een werkgroep over transparantievoorstellen, voelt weinig voor een verplichte afkoelperiode. 'Fatsoen laat zich niet in regels vangen', stelt hij. 'Veel politici komen na hun Kamerlidmaatschap moeilijk aan het werk. En we willen allemaal dat Kamerleden en bewindspersonen zo min mogelijk gebruik hoeven maken van wachtgeld. Dan moet je geen restricties leggen op carrièrestappen na de politiek.'

De oud-politci kozen voor het lobbyleven

Chantal Gill'ard
Partij PvdA

Begon eigen lobbybureau Sarika

Bert Bakker
Partij D66

Ging werken voor bureau Meines Holla

Job Cohen
Partij PvdA

Werd voorzitter brancheorg. soc. werkvoorz. Cedris

André Rouvoet
Partij ChristenUnie

Werd voorzitter van Zorgverzekeraars Nederland

Ank Bijleveld Scholen
Partij CDA

Werd voorzitter van het Interprovinciaal Overleg

René Leegte
Partij VVD

Werd directeur van public affairs bureau Publieke Zaken

_{Ontvang elke dag de Volkskrant Avond Nieuwsbrief in uw mailbox, met het nieuws van vandaag, tv-tips voor vanavond, en alvast zes artikelen uit de krant van morgen. Schrijf u hier in.}