Kunnen we zomaar stoppen met brood?

Er is iets met brood, dat schijnt opeens enorm ongezond te zijn. Je wordt er dik van en moe en ziek. Bestsellers als Broodbuik en De Voedselzandloper propageren een tarwevrije levensstijl: weg met de boterham. Maar brood is verreweg de belangrijkste leverancier van jodium. Kunnen we straffeloos ontbijttafel en lunchtrommel van de bammetjes ontdoen?

Jodium is essentieel voor de aanmaak van schildklierhormoon. Omdat het mineraal nauwelijks voorkomt in natuurlijke producten wordt aan bakkerszout al decennialang jodium toegevoegd. Hoewel de hoeveelheid zout in brood de afgelopen jaren een paar keer is verlaagd (want zout is slecht voor de bloeddruk), krijgen we met hulp van de bakker nog altijd genoeg jodium binnen, zo bleek vorig jaar uit een rapport van het RIVM. Maar dat rapport was gebaseerd op cijfers uit 2010, en toen moest de ban-de-brood-trend nog beginnen.

Het RIVM becijferde wat er gebeurt als we stoppen met de consumptie van brood met gejodeerd zout: dan neemt het aantal mannen met een jodiumtekort toe van 1 naar 25 procent en het aantal vrouwen zelfs naar 50 procent.

Zes boterhammen per dag volstaan om aan de benodigde 150 microgram te komen. Vier mag ook, met wat vis, melk en eieren erbij. Maar wie brood helemaal van het menu schrapt, moet alles van elders halen, en dat blijkt uiterst lastig, zegt Janneke Verkaik van het centrum voeding, preventie en zorg (RIVM). Op de website van het Voedingscentrum staat het jodium-alternatief voor de zes boterhammen: een kilo kaas of veertien glazen melk of acht eieren.

Een gebrek aan jodium kan leiden tot krop, een verdikte hals door een opgezette schildklier. Als te weinig schildklierhormoon wordt aangemaakt, kan vermoeidheid ontstaan. Maar internist-endocrinoloog Robin Peeters, hoofd van het schildkliercentrum in het Rotterdamse Erasmus MC, ziet nog geen nieuwe stroom patiënten zijn kant op komen. Het is te vroeg om de gevolgen van de broodtrend te zien, zegt hij. In de schildklier zit een flinke voorraad jodium, waardoor een gebrek niet van de ene op de andere dag ontstaat. Pas bij een langdurig tekort krijgen patiënten klachten, legt hij uit.

Toch maakt hij zich zorgen, en dan vooral over een specifieke groep: vrouwen die zwanger zijn en vrouwen die borstvoeding geven. Zij hebben anderhalf keer zoveel jodium nodig als andere vrouwen. Als zij stoppen met het eten van brood, ontstaat het risico dat ze niet genoeg jodium overdragen op hun ongeboren of pasgeboren kind. Er zijn aanwijzingen, zegt Peeters, dat een gebrek aan jodium tijdens de zwangerschap of kort na de geboorte problemen oplevert bij de hersenontwikkeling van kinderen. 'Zelfs een subtiel tekort aan jodium leidt tot een lager IQ.'

De bezorgdheid van Peeters vindt ook elders in Europa weerklank. Nog deze zomer vangt een groot Europees onderzoek aan naar de jodiuminname van vrouwen in de vruchtbare leeftijd. Het is de groep, zegt Peeters, waar de meeste winst valt te behalen. Ook wordt in kaart gebracht wat precies het effect is van een jodiumgebrek op de hersenontwikkeling van kinderen.

Dat te veel brood ziek maakt, is nooit bewezen. Dat te weinig brood, via een jodiumtekort, ziek kan maken is wél duidelijk en daarvoor, zegt Peeters, moet nodig meer aandacht komen.