Kritiek van adoptiebureaus op rapport dat leidde tot adoptiestop lijkt overtrokken

Sinds februari is interlandelijke adoptie opgeschort in Nederland, nadat demissionair minister Sander Dekker (Rechtsbescherming) daartoe besloot na een vernietigend rapport van de commissie-Joustra. Volgens de adoptiebureaus zijn de onderzoeksmethodes van de commissie onder de maat. ‘Als Trump dit had gezegd, hadden we het nepnieuws genoemd’, zegt Sanne Buursink, die spreekt namens de vier organisaties, tegen het dagblad.

Het is de eerste keer dat de bemiddelingsbureaus zich uitspreken over het rapport. Na publicatie ervan wilden zij eerst opheldering over een aantal zaken. De betreffende organisaties zijn A New Way, Stichting Wereldkinderen, de Nederlandse Adoptie Stichting en Stichting Meiling.

Eerder kregen de spijkerharde conclusies van het rapport en de daaropvolgende beslissing van Dekker al kritiek van adoptieouders. Een petitie tegen het besluit is meer dan 12 duizend keer getekend.

Omdat de commissie-Joustra inmiddels ontbonden is, ligt de woordvoering in handen van het ministerie van Justitie & Veiligheid. Dat spreekt via een woordvoerder over ‘een stevig rapport’, dat via ‘gedegen onderzoek’ een ‘heel kwetsbaar systeem’ heeft blootgelegd.

Regelrechte kinderroof
De Commissie onderzoek interlandelijke adoptie onder leiding van voormalig topambtenaar Tjibbe Joustra deed onderzoek naar Nederlandse adopties tussen 1967 en 1998 uit Bangladesh, Brazilië, Colombia, Indonesië en Sri Lanka. Bij de verschillende landen zagen de onderzoekers opvallende gelijkenissen. Onder meer was er geregeld sprake van corruptie, vervalste documenten om de afkomst van het kind moeilijker herkenbaar te maken, baby farming (vrouwen die op bestelling kinderen krijgen voor anderen) of zelfs ‘regelrechte kinderroof’.

Tot die conclusie kwam de commissie na het analyseren van ‘duizenden documenten’ uit onder meer kranten, overheidsstukken, door geadopteerden aangeleverde bestanden en het Nationaal Archief van Sri Lanka, schrijven de onderzoekers in het rapport. Daarnaast deden zij zelf interviews.

Toch beschuldigen de adoptiebureaus de onderzoekers ervan niet het hele verhaal te hebben verteld. Buursink zegt tegen Trouw ‘geschokt’ te zijn over ‘hetgeen de commissie als het meest relevante bronmateriaal betitelt’. De adoptiebureaus geloven dat op veel punten wederhoor ontbreekt. Daardoor zou het rapport bijvoorbeeld niet genoeg belichten dat het Haags Adoptieverdrag van 1993 veel procedures heeft verbeterd, zoals transparantie over financiële stromen.

Volgens René Hoksbergen, emeritus hoogleraar aan de Universiteit van Utrecht die gespecialiseerd is in adoptie, zijn de procedures de afgelopen decennia zeker ‘hier en daar’ verbeterd. ‘Bij de meeste kinderen die via een adoptiebureau naar Nederland komen, is het correct gegaan.’

Maar dat wil niet zeggen dat buitenlandse adoptie tegenwoordig gevrijwaard is van lucratieve handelspraktijken van weleer. ‘Met adoptiekinderen is heel veel geld te verdienen. Voor geld zijn mensen nog steeds bereid heel ver te gaan’.

Dan kan er wel een adoptieverdrag zijn, zegt Hoksbergen, maar niet elk land is daarbij aangesloten en niet elk land neemt het met die afspraken zo nauw als Nederland.

Nieuw stelsel
Een volgend kabinet moet besluiten over een nieuw publiekrechtelijk adoptiestelsel. Daarin ‘moet het belang van kinderen het zwaarst wegen’, schrijft het ministerie.

Emeritus hoogleraar Hoksbergen ondersteunt de tijdelijke adoptiestop, maar hoopt op een voortzetting van adopties op de lange termijn, onder bepaalde voorwaarden. Essentieel is volgens hem dat het aantal bemiddelingsbureau van vier wordt teruggebracht naar één, die verbonden is aan het ministerie.

Ook moeten geen adopties meer plaatsvinden vanuit landen als de Verenigde Staten en China, waar ook in het land zelf ouders voor het kind te vinden zijn. Idealiter wordt het aantal buitenlandse adopties zo teruggedrongen tot ‘enkele tientallen per jaar’.