Krappe coalitie doorstaat formatiedebat, maar kan komende jaren stevige tegenwind verwachten

Het debat zit erop. Aan VVD-leider Mark Rutte de komende twee weken de tijd nieuwe ministers te zoeken voor zijn derde kabinet.

De coalitie doorstaat een eerste proef. 76 Kamerleden stemmen tegen een motie van Baudet om het intrekken van de referendumwet te schrappen uit het regeerakkoord.

Het is officieel: de Tweede Kamer stemt in met het coalitievoorstel om VVD-leider Mark Rutte aan te stellen als formateur. Rutte kan de komende weken aan de slag om zijn nieuwe bewindsliedenploeg samen te stellen.

Baudet vraagt een hoofdelijke stemming aan over het schrappen van het voornemen in het regeerakkoord om de referendumwet in te trekken.

Na een korte pauze van 5 minuten vinden de stemmingen plaats.

Wat opvalt in deze tweede termijn: meerdere moties krijgen brede oppositiesteun. Zo stelt Jesse Klaver van GroenLinks voor om de btw-verhoging tegen te houden. Alle oppositiepartijen tekenen hiervoor behalve de SGP van Kees van der Staaij.

Het debat gaat verder. VVD-leider Mark Rutte spreekt als eerste in het tweede termijn (het tweede, kortere deel van het debat). Hij stelt voor om het gehele archief van de formatieperiode ter beschikking te stellen, zoals dat ook in 2012 gebeurde. Hij dient een motie in waarin hij aan de Kamer vraagt om hem aan te wijzen als formateur 'met de opdracht het vormen van een kabinet bestaande uit VVD, CDA, D66 en de ChristenUnie'.

De planning is om met het nieuwe kabinet op 26 oktober op het bordes te staan, zegt Rutte. Het debat over de regeringsverklaring vindt vervolgens plaats op 31 oktober en 1 november.

Zalm is klaar met het beantwoorden van de vragen van de Kamer. Voorzitter Arib schorst het debat voor een pauze van een half uur. Daarna krijgen de partijen nogmaals kort de gelegenheid om vragen te stellen en eventueel moties in te dienen. Eén motie staat al vast: het verzoek om Mark Rutte aan te stellen als formateur. De VVD-leider zal in de komende weken vanuit die rol zijn ministersploeg gaan samenstellen.

'Een definitie van de gewone Nederlander heb ik niet', zegt informateur Zalm tegen de Kamer. 'Maar de heer Rutte kennelijk wel.'

Er komen geen ministers zonder eigen budget en zonder eigen staf, zegt Zalm tegen Marianne Thieme van de Partij voor de Dieren. 'Dat zal ook gelden voor een minister die zich met klimaat gaat bezighouden.' Hij merkt daarbij op dat de formatie en het toewijzen van portefeuilles aan ministers nog moeten plaatsvinden.

Na alle betogen van de Kamerleden is het woord aan (oud-)informateur Gerrit Zalm. Er zijn enkele vragen aan hem gesteld. Hij zal niet ingaan op de inhoud, waarschuwt hij. 'Dat laat ik aan de onderhandelende partijen over.'

Vertrouwelijkheid is onontbeerlijk om het proces te bevorderen, zegt Zalm. Klaver van GroenLinks had hem gevraagd te reflecteren op het (zeer beperkt) delen van informatie met de Kamer. Edith Schippers adviseerde hem om niet, zoals zij deed, wekelijkse persconferenties te geven. 'Want je staat eigenlijk voor aap, want je hebt niks te melden.'

Klaver wil ook weten welke brieven van lobbyclubs zijn gestuurd naar de Stadhouderskamer om dividendbelasting te verlagen. Zalm reageert: 'Er zijn bij mijn weten zo'n 700 brieven aan mij gericht. Mij staat niet een brief bij over verlaging van dividendbelasting.' Klaver houdt vol: hij wil alle brieven ontvangen waarin is verzocht om het verlagen van de dividendbelasting. Zalm verwijst door naar de formateur omdat hij inmiddels buiten functie is. Kamervoorzitter Arib stelt dat het hele archief aan het eind van de formatie beschikbaar wordt gesteld.

Daar neemt Klaver geen genoegen mee. Hij wil vandaag nog weten wie gelobbyd heeft voor verlaging van dividendbelasting. Zalm belooft dat 'nog eens na te gaan'. 'Als die brieven er zijn kunnen die overlegd worden.'

GroenLinks heeft wel een idee uit welke hoek er gelobbyd zou zijn, gezien de tweet van de voorlichter van Klaver.

Tot slot is het woord aan Thierry Baudet van het Forum voor Democratie. Hij neemt een paar seconde pauze voordat hij zijn betoog begint. 'Wij zijn van elke reële invloed gespeend', zegt hij uiteindelijk. De oppositie staat buitenspel, zegt hij. 'Juist daarom is het referendum van groot belang.' De nieuwe coalitie wil de Wet raadgevend referendum intrekken. 'Waar Hans van Mierlo zijn hele leven voor heeft gestreden, wordt door Pechtold nu afgeschreven.'

Zijn partij gaat alles doen wat mogelijk is om het referendum te beschermen, belooft Baudet. Hij wil een referendum organiseren over het afschaffen van het referendum. En bij de Provinciale Statenverkiezingen hoopt het Forum genoeg stemmen te krijgen om de krappe meerderheid van de coalitie in de Eerste Kamer teniet te doen.

'Kies voor vakministers op alle ministeries', zegt Baudet tegen aanstaand formateur Rutte.

De tweedeling in de samenleving blijft bestaan, zegt Tunahan Kuzu van Denk. Hij somt 'gemiste kansen' op, zoals het niet verruimen van het kinderpardon. 'Je moet maar durven om toekomstige generaties verplicht hun tweede paspoort op te laten geven. Daarmee twijfel je aan de loyaliteit van toekomstige generaties.'

Hij roept tot slot de 76 Kamerleden van de coalitiepartijen op om 'vast te houden aan je idealen en je posities'. 'Elk Kamerlid telt. Besef wat voor veranderingen je teweeg kan brengen. Schrijven jullie tijdens deze periode geschiedenis of schrijven jullie achteraf een verbitterd boek?'

'Het is toch gelukt', zegt SGP-leider Kees van der Staaij. Op veel terreinen is de SGP positief over het kabinet. Bijvoorbeeld investeringen in politie, defensie en gezinnen. Kritisch is de SGP over wiet-experimenten, de blijvende kloof tussen één- en tweeverdieners en het grotendeels openlaten van medisch-ethische vraagstukken.

Van der Staaij sluit af met een citaat uit de Bijbel: 'De dwaze bouwer bouwde zijn huis op zand. Dat ging heel snel, maar het stortte ook snel in elkaar. De wijze bouwer bouwde met veel ploeteren zijn huis op de rots. Dat stortte niet in door de storm want het was op een rots gefundeerd. Die wijsheid wens ik de formateur toe.'

Henk Krol van 50Plus bewaart zijn inhoudelijke kritiek voor het debat met het nieuwe kabinet over een week of twee. 'We waren graag meer betrokken bij de formatie', zegt Krol tegen informateur Zalm.

Wel mooie groene voornemens, maar geen uitvoering op korte termijn, zegt Marianne Thieme van de Partij voor de Dieren. 'Wie dan leeft die dan zorgt.' Vervuilende maatregelen neemt het kabinet wel, meent ze. 'Waar waren Segers en Pechtold toen Rutte opschreef 2 miljard te steken in meer asfalt?'

Thieme valt vooral D66 en ChristenUnie aan op hun deelname aan een kabinet met CDA en VVD. 'Bedrijven en aandeelhouders worden in de watten gelegd, tegelijkertijd gaat de btw omhoog. Het regeerakkoord is een grijs en visieloos uitruilpakket. Maar wat verwacht je als je twee conservatieve partijen toestaat het land te ontgroenen?'

Gert-Jan Segers van de ChristenUnie is de laatste coalitiepartner die nu aan de beurt komt in het debat. De coalitie trekt geld uit voor gezinnen, zegt hij. Maar ook voor defensie en voor ontwikkelingssamenwerking. 'Wij kunnen als ChristenUnie veel van onze idealen dichterbij brengen.' Hij benadrukt dat de coalitie bredere samenwerking zoekt dan de 76 zetels van de vier partijen. 'Dit is een kabinet om werk van te maken. The best is yet to come', sluit hij af. De partijen lijken de waarschuwing van de Kamervoorzitter ter harte te nemen. Segers wordt niet één keer geïnterrumpeerd.

Kamervoorzitter Arib spoort de Kamer aan om vaart te maken. 'Ik heb stille hoop dat we de eerste termijn van de Kamer kunnen beëindigen voor 13.30 uur.'

De volgende spreker is Lodewijk Asscher van de PvdA. Hij is positief over een groot aantal plannen van het kabinet. 'Ja, er zitten goede plannen in, die zullen we steunen.' Maar dan volgt de kanttekening. Er wordt een ideologische keuze gemaakt die de PvdA niet kan steunen. 'Dit is een rechts kabinet dat ervoor kiest om 1,4 miljard aan aandeelhouders cadeau te doen, dat mensen met vermogen belastingkorting geeft, en tegelijkertijd boodschappen duurder maakt en op wijkverpleging kort.'

'Men maakt zich meer zorgen om het inkomen van de consultant en de manager, dan het inkomen van de politieagent of de leraar voor de klas.' De PvdA neemt een constructieve houding aan, zegt Asscher. 'Maar ik vind het ongelooflijk belangrijk dat in dit eerste debat duidelijk wordt of die 76 zetels van de coalitie in staat zijn te zien dat er een wereld is hierbuiten van mensen die een crisis hebben meegemaakt en pijn hebben gehad.'

Pechtold van D66 zoekt nu zelf het debat op met Asscher en verdedigt de keuzes van de nieuwe coalitie. Die zijn wel degelijk eerlijk voor alle groepen in de samenleving, stelt Pechtold. 'Als ik aan bedrijven denk zie ik een plek waar mensen hun inkomen en hun zelfstandigheid verdienen.' Volgens Asscher kiest Nederland voor een 'race naar de bodem' door de winstbelasting te verlagen. 'Nederland doet mee aan de wedstrijd wie is het grootste belastingparadijs.'

'Een kabinet van koopman, dominee en consultants', oordeelt SP-leider Emile Roemer. De SP zal 'goede voorstellen steunen, maar waar de verschillen tussen mensen worden vergroot en gezamenlijke voorzieningen worden afgebroken, daar vindt het kabinet ons op zijn pad'. Het kabinet kiest voor de grote bedrijven, stelt Roemer. 'Multinationals met miljardenwinsten gaan nog minder belasting betalen, terwijl gewone mensen meer btw moeten betalen voor hun dagelijkse boodschappen.'

Roemer kijkt uit naar berekeningen van het Nibud over koopkracht. 'Iedereen zou erop vooruitgaan, maar daar kun je vraagtekkens bij plaatsen.' Studenten, ouderen en kwetsbaren in de samenleving gaan er niet op vooruit, meent de SP-leider.

Jesse Klaver van GroenLinks hoopt dat in de nieuwe bewindsliedenploeg veel vrouwen zullen zitten. Zo begint hij zijn betoog. Zijn conclusie over de plannen van Rutte III: 'Met dit akkoord gaat Nederland rechtsaf.' In samenwerking met PvdA en SP is GroenLinks een actie gestart tegen de verhoging van het lage btw-tarief. 'In een avond en een ochtend hebben we al 30.000 handtekeningen opgehaald.'

Klaver prijst de duurzame ambities van het kabinet, maar hekelt de plannen die moeten leiden tot reductie van uitstoot. Hij vraagt zich af of de coalitie met zijn partij in gesprek wil over de beoogde klimaatwet. GroenLinks schreef eerder met de PvdA een initiatief-klimaatwet.

Ook het debat tussen Asscher (PvdA) en Pechtold (D66) gaan we nog vaak zien tijdens de komende kabinetstermijn. Asscher zal telkens proberen D66 naar links te trekken en een beroep te doen op de constructieve houding van de partij. Nu probeert Asscher een voornemen om te besparen op wijkverpleging te voorkomen. Hij stelde de vraag ook al aan VVD en CDA. Pechtold benadrukt dat zijn partij en zijn coalitie de oppositie bij de plannen wil betrekken. 'De afspraak is wat mij betreft dat dit een kabinet is voor alle Nederlanders. Alle vertegenwoordigers worden uitgenodigd om daar de komende vier jaar over mee te denken.'

Het aandeel duurzame energie is niet meer dan 20 procent aan het einde van deze kabinetsperiode, stelt Jesse Klaver van GroenLinks. 'De doelstellingen zijn ambitieus, maar het kabinet gaat ze niet halen.' Pechtold kaatst de bal terug: 'Ook u stopt co2 in de grond, net als dit kabinet. Laten we elkaar als groene partijen niet op de komma gaan pakken. Maar laten we het samen gaan doen de komende tijd en loop dan niet weer halverwege weg.'

Dit interruptiedebat zullen we nog vaak gaan zien de komende jaren: de groene linkse partijen die D66-leider Pechtold aanvallen op de groene ambities van het kabinet. Hij zal blijven herhalen dat het kabinet-Rutte III nog verder gaat dan de doelstellingen van Parijs. GroenLinks en de Partij voor de Dieren zullen blijven benadrukken dat die ambities zullen sneuvelen door een tekort aan concrete maatregelen.

D66-leider Pechtold wordt aan de tand gevoeld door Marianne Thiemme van de Partij voor de Dieren. 'Ik hoor grote woorden over het duurzaamste kabinet ooit, maar D66 heeft zich in de luren laten leggen door het dieselmotorblok van de VVD.' Volgens Pechtold helpt deze coalitie boeren om duurzamer te werken. Thieme stelt dat dit kabinet 'gewoon op de handen blijft zitten'. 'Uw vertrouwen in de toekomst betekent dat u erop vertrouwt dat toekomstige generaties de problemen wel oplossen.'

Onzin, vindt Pechtold. 'Dit kabinet gaat 100.000 duurzame woningen bouwen. Bedrijven die nu nog veel gas gebruiken willen we sneller van het gas afbrengen. Het is een totaalvisie met voor elk wat wils. Ook voor u.'

Thieme is net klaar met haar interrupties, vervolgens staan Klaver (GroenLinks) en Asscher (PvdA) al in de rij bij de microfoons.

De vierde spreker is coalitiepartner Alexander Pechtold van D66. Opnieuw is de Kamer erin geslaagd zonder hulp van de koning een coalitie te formeren. Ook toen het moeizaam ging is die hulp niet gezocht. 'De Kamer hield het heft in handen. D66 is daar blij mee en trots op.' Pechtold bedankt de drie informateurs: Edith Schippers, Herman Tjeenk Willink en Gerrit Zalm. 'Dankzij Zalm zijn de vier partijen eruitgekomen en hebben zij vertrouwen in elkaar en in de toekomst.'

'Waar was D66 toen het referendum de nek om werd gedraaid?', vraagt Forum voor Democratie-leider Thierry Baudet. 'In de Stadhouderskamer of in het Johan de Witthuis', grapt Pechtold. Hij zegt dat D66 tot nieuwe inzichten is gekomen over het referendum. Via beter onderwijs, via een gekozen burgemeester, op allerlei manieren werkt zijn partij aan een democratischer Nederland, zegt Pechtold. 'U haalt meepraten en meebeslissen door elkaar', stelt Baudet.

Spreker drie: Sybrand van Haersma Buma van het CDA. 'Vier partijen begonnen met totaal uiteenlopende visies, maar ze delen grote ambities', zegt hij. Het was een taaie tijd, maar 'de onderhandelingen zijn geslaagd'. Hij dankt informateur Zalm. 'Zonder hem zou dit regeerakkoord nooit tot stand zijn gekomen.'

Buma is trots op het resultaat. 'Dit debat gaat over het markeren van het einde van de fase van de informatie en het doorgaan naar de volgende fase: de formatie.' De komende weken zal Rutte, de man die aan het eind van dit debat als formateur wordt aangesteld, gesprekken gaan voeren met beoogde nieuwe bewindslieden.

PvdA-leider Asscher vraagt of ook Buma openstaat voor oppositievoorstellen om de regeringsplannen 'te verbeteren'. De CDA-leider beaamt dat. Nou, laten we dan nu het gesprek aangaan, zegt Asscher. Daartoe laat Buma zich niet verleiden. Eerst moet het kabinet worden geïnstalleerd, vindt hij.

Asscher gooit nog eens de bezuiniging op de wijkverpleegkundigen in het debat. 'Laten we die schrappen. Dat zou echt een teken zijn van een uitgesproken hand.' Volgens Buma is het plan om de stijgende kosten van de zorg te beteugelen. 'Precies zoals u deed met uw kabinet de afgelopen jaren', zegt Buma. 'Er is geen bezuiniging van 100 miljoen, maar het voornemen om een zorgakkoord te sluiten om de kosten te beteugelen. Zoals Rutte II ook deed.'

En daar is na ruim een uur dan toch de beurt voor de tweede spreker: PVV-leider Geert Wilders. 'Dit wordt een soort genderneutraal kabinet, een kabinet zonder ballen en ook zonder vrouwelijke charme. Een kabinet zonder ziel en zonder visie. Het is pure volksverlakkerij.' De mensen hebben bezuinigingen over zich heen gekregen en worden nu afgescheept met 'een procentje hier en een procentje daar'.

'De islam komt niet één keer voor in het hele regeerakkoord', sneert Wilders. In zijn ogen doet het kabinet niets aan 'het grootste gevaar dat de Westerse wereld bedreigt'.

Hij concludeert: 'De PVV zal als grootste oppositiepartij iedere dag het beleid van dit kabinet te vuur en te zwaard bestrijden.

PvdA-leider Asscher vraagt aan Rutte of er op verzoek van de ChristenUnie buiten het regeerakkoord om afspraken zijn gemaakt over abortuspillen. Nee, zegt Rutte, die afspraken zijn niet gemaakt. Rutte stelt dat bij elk medisch-ethisch onderwerp de coalitie 'drie discussielijnen' zal hanteren om onderling tot overeenstemming te komen en 'vervolgens het gesprek zal voeren met de Kamer'.

Het debat is inmiddels een uur gaande. Nog steeds is de eerste spreker - VVD-leider Mark Rutte - aan het woord. Kamervoorzitter Arib lijkt ervoor te kiezen het brede debat over de inhoud van het akkoord toe te staan. Na een interruptie van Forum voor Democratie-leider Thierry Baudet maakt Rutte zijn betoog af. 'Tot slot: we gaan hard werken aan een duurzame samenleving. Dit is een ambitieus en evenwichtig akkoord. Ik heb ontzettend veel zin om met de nieuwe ministersploeg aan de slag te gaan.' Hij sluit af met woorden van dank aan informateur Zalm en zijn voorgangers Tjeenk Willink en Schippers.

Denk-leider Kuzu gaat met Rutte het debat aan over 'inclusiviteit'. Wie horen er allemaal bij het Nederland van Rutte, vraagt hij. Kuzu: 'Al dertig jaar lang voeren we maatregelen door over bewustwording. Maar geen enkele maatregel lost het probleem op. Opnieuw wordt de tweedeling in de samenleving niet aangepakt.' Rutte beweert dat 'het tegendeel waar is'. 'Dit kabinet heeft de ambitie om iedereen die een positieve bijdrage wil leveren een prachttoekomst wil geven in dit land.'

Kuzu concludeert dat Rutte de kritiek van de oppositie telkens afdoet als 'het klopt niet'. Maar zijn opmerkingen kloppen wel, zegt hij. Met dit kabinet wordt de samenleving niet inclusiever, gelooft Kuzu. 'Ik wil er met u over drie of vier jaar opnieuw over spreken, maar we zullen geen millimeter zijn opgeschoven.'

Meteen probeert PvdA-leider Asscher gebruik te maken van Ruttes 'constructieve houding'. Hij wil een voorgenomen bezuiniging van 100 miljoen op de wijkverpleging schrappen. De coalitie zou wat minder geld kunnen uitgeven aan het bedrijfsleven. Rutte blijft herhalen: het kabinet staat open voor het gesprek met de oppositie, maar wil dat debat vandaag niet voeren. Asscher bijt nog een paar keer door, maar Rutte geeft niet toe.

'Hier treedt een constructieve coalitie aan', zegt VVD-leider Rutte tegen SGP-leider Van der Staaij. De SGP'er zou meer geld willen voor wijkverplegers. Rutte belooft hierop terug te komen in het debat over de regeringsverklaring eind van de maand. Hij benadrukt dat zijn kabinet zal openstaan voor ideeën uit de oppositie. 'Ik heb hier in het verleden al enige ervaring mee opgedaan.' Rutte moet wel zijn best doen om de oppositie enigszins te vriend te houden. Zijn coalitie heeft 76 zetels, de kleinst mogelijke meerderheid. In de Eerste Kamer is die meerderheid ook slechts de helft plus één, bovendien worden de kaarten in de senaat in 2019 opnieuw geschud en zou die meerderheid weer kunnen verdampen.

GroenLinks-leider Jesse Klaver vraagt zich af waarom de nieuwe coalitie het lage btw-tarief verhoogt van 6 naar 9 procent. De drie linkse partijen in de Kamer - GroenLinks, SP en PvdA - hebben de handen ineengeslagen en voeren het protest aan tegen de btw-verhoging. 'De boodschappen worden duurder. Tegelijkertijd worden grote multinationals miljarden toegeschoven. Zo ben je geen kabinet van gewone mensen', zegt Klaver. De btw-verhoging gaat volgens Rutte 'helemaal terug naar de portemonnee van de mensen'. 'In die stijgende koopkrachtplaatjes zit ook de btw.'

PvdA-leider Lodewijk Asscher duikt de inhoud in. 'Er wordt 100 miljoen weggehaald bij de wijkverpleegkundige. Laten we vandaag die 100 miljoen schrappen. Deze mensen hebben het nodig, niet de grote bedrijven.' Rutte zegt dat Asscher onderwerpen combineert die niet te combineren zijn. Ook het bedrijfsleven moet fors betalen, stelt de VVD'er. Maar daar staat tegenover dat die bedrijven ook geld terugkrijgen. 'Wij willen in Nederland meer hoofdkantoren. Wij willen dat bedrijven naar Nederland komen.' Daar komen de belastinginkomsten en de banen vandaan, zegt Rutte.

Zie je wel, zegt Asscher. 'De VVD investeert in hoofdkantoren, in boardrooms. Niet in mensen.' Ho ho, reageert Rutte. 'Per saldo staat er nog steeds een kleine lastenverzwaring voor het bedrijfsleven.'

Hilariteit kruipt in het debat. Rutte permitteert zich een venijnig grapje over PVV-leider Wilders die wel wilde meeregeren, maar volgens Rutte geen constructieve plannen had. 'Wilders is als een vrouw die niet wil worden bemind en zich daarom zo onaantrekkelijk mogelijk voordoet. En ja, dat mag hij als persoonlijke aanval opvatten.' En daar is de nog venijniger reactie van Wilders: 'Wat weet Rutte over vrouwen? Heel Nederland weet nog niet eens of Rutte ooit een vrouw heeft gehad.'

En daar is Marianne Thieme van de Partij voor de Dieren. Rutte verdeelt het land blijkbaar in normale en abnormale Nederlanders, merkt zij op. Wie zijn dan de abnormale Nederlanders? Ze ziet het verkeerd, zegt Rutte. Ook Nederlanders die leuke 'gekke' dingen doen zijn normale Nederlanders. Dit kabinet wil mensen helpen die de afgelopen jaren geraakt zijn door de crisis, zegt Rutte. Mensen die weer de opleving van de economie in hun portemonnee moeten gaan voelen.

Inmiddels heeft Rutte beide handen in de zakken. 'Uw analyse klopt niet', zegt hij tegen Thieme, die de nieuwe coalitie verwijt een conservatief akkoord te hebben geschreven. 'Dit kabinet is niet conservatief, het is progressief, het is liberaal, het is ook confessioneel.' Dit kabinet is er voor iedereen, wil hij maar zeggen. Mensen hoeven niet 'gewoon te doen', zegt hij. Maar de gewone Nederlanders zijn 'iedereen die van goede wil is'.

De volgende oppositieleider die klaarstaat om Rutte het vuur na aan de schenen te leggen is PVV-leider Wilders. 'Nederlanders voelen zich belazerd', zegt Wilders. 'De mensen moeten meer betalen voor hun boodschappen, terwijl de VVD zegt dat er een miljard extra naar ontwikkelingshulp gaat.' Volgens de PVV-leider verliezen mensen het vertrouwen in Rutte. De VVD had beloofd de hypotheekrenteaftrek overeind te houden, maar grijpt daar opnieuw in.

Rutte staat met een hand nonchalant in de broekzak, met de ander gebaart hij tijdens het praten. Deze premier heeft zeven maanden onderhandeld over een akkoord en kent de inhoud tot in de kleinste details. Ontspannen laat hij de tirade van Wilders door de zaal galmen om vervolgens te reageren: 'De heer Wilders vertelt het halve verhaal. We moeten wel het hele verhaal vertellen.' Wij pakken zaken aan die u ook wilt, zegt hij tegen Wilders.

De PVV-leider gooit het wederom over de boeg van gebroken vertrouwen. Na zeven jaar premierschap torst Rutte flink wat gebroken beloftes met zich mee. 'Wie gelooft u nog? Mensen vertrouwen u niet meer. U bent gewoon een platte politieke oplichter.' Maar ook Wilders loopt al lang mee in Den Haag en daar haakt Rutte op in. Regeren gaat over verantwoordelijkheid nemen, zegt de VVD'er. 'En niet over weglopen.' Het is een verwijzing naar mislukte Catshuis-onderhandelingen in 2012.

Als eerste spreker is VVD-leider Rutte aan de beurt.

Dit is een akkoord waarbij de gewone, normale Nederlander er echt op vooruitgaat, begint Rutte zijn betoog. Hij wordt meteen onderbroken door SP-leider Roemer. 'Wie zijn die gewone, normale Nederlanders?', vraagt Roemer. Rutte reageert: 'Dat is voor mij iedereen die een positieve bijdrage wil leveren aan Nederland, al die mensen die iets van hun leven willen maken.' Hij noemt gepensioneerden, werkenden, mensen die door omstandigheden niet kunnen werken.

Roemer gaat in de aanval: 'Mensen die in de bijstand zitten gaan erop achteruit. Dat is dus volgens Rutte geen normale Nederlander. De Wajonger wordt gekort op zijn uitkering, dat is dus volgens Rutte geen normale Nederlander. Blijkbaar vindt de VVD alleen de aandeelhouders en de grote bedrijven gewone Nederlanders.'

Rutte is het 'oprecht met hem oneens'. 'Wat wij met dit kabinet willen gaan doen is juist mensen in dit land die een zware crisis hebben doorgemaakt, gaan merken dat het beter gaat met Nederland. Dat we kunnen investeren in veiligheid, in onderwijs, in zorg.'

'De meest kwetsbaren worden aan alle kanten gepakt met dit verhaal', stelt Roemer. Hij noemt Ruttes betoog een 'kulverhaal'. 'De gewone, normale Nederlander wordt veelal door dit kabinet gepakt.' De VVD-leider vindt het 'platte retoriek'.

Informateur Zalm zit inmiddels op zijn plek in vak K (waar leden van het kabinet doorgaans plaatsnemen). De Kamer stroomt langzaam vol met leden. Het debat gaat om 10.15 uur beginnen.

Het belooft niet een heel lang debat te worden. Alle fractieleiders (13 in totaal) hebben 5 minuten spreektijd. Om 14.00 uur staat alweer het volgende debat gepland en de Kamervoorzitter zal daarvoor ook nog willen schorsen voor een lunchpauze. Al met al hebben de partijen zo'n drie uur om te debatteren over het eindverslag van informateur Gerrit Zalm.

Want dat is officieel de insteek van het debat. Vier maanden lang leidde Zalm het formatieproces. Hij kreeg die opdracht van de Kamer en legt daarom vandaag ook verantwoording af aan de Kamer. Maar Kamerleden gaan over hun eigen woorden en niemand kan ze verbieden niet vast de inhoud van het regeerakkoord in te duiken.

De verwachting is dat de oppositiepartijen veelvuldig de vier leiders van de nieuwe coalitie zullen interrumperen. Kamervoorzitter Arib zal erop willen toezien dat de interruptiedebatjes enigszins beperkt blijven. Ze zal erop wijzen dat over een week of drie, na installatie van de nieuwe ministersploeg, het debat over de regeringsverklaring plaatsvindt. Dat wordt echt het eerste debat van Rutte III. Dan krijgen de oppositiepartijen de mogelijkheid om urenlang de premier aan de tand te voelen over de plannen van het nieuwe kabinet.

Hieronder de sprekersvolgorde van het debat van vandaag. Rutte mag als leider van de grootste partij het debat beginnen. Alle sprekers hebben vijf minuten de tijd voor hun betoog (exclusief interrupties).

1. M. (Mark) Rutte VVD
2. G. Wilders PVV
3. S. van Haersma Buma CDA
4. A. Pechtold D66
5. J.F. Klaver GroenLinks
6. E.G.M. Roemer SP
7. L.F. Asscher PvdA
8. G.J.M. Segers ChristenUnie
9. M.L. Thieme PvdD
10. H.C.M. Krol 50PLUS
11. C.G. van der Staaij SGP
12. T. Kuzu DENK
13. T.H.P. Baudet FvD