Kosovo veroorzaakt crisis onder Servische monniken
Met zijn vele kerken en kloosters en zijn rijke religieuze geschiedenis is Kosovo al eeuwen de bakermat van de Servisch-orthodoxe kerk....
Vorige week nog ontsloeg bisschop Artemije, de machtigste geestelijke in Kosovo, zijn hulpbisschop Teodosije. Toen Artemijes secretaris dat kwam melden in het klooster van Decani, waar Teodosije abt is, gingen Teodosijes monniken met hem op de vuist.
‘Het was een openlijke, schaamteloze muiterij’, vertelde bisschop Artemije later op de Servische televisie. De monniken ‘hebben op brutale wijze het been van mijn secretaris gebroken’. Op de radio relativeerde de aanhang van Teodosije het gebeuren: het ging slechts om de secretaris’ grote teen.
Het incident vormt het pijnlijke hoogtepunt van een al drie jaar durend conflict binnen de Servisch-orthodoxe kerk over de omgang met Kosovo. Dat conflict begon toen de Raad van Europa en Unesco geld aanboden voor de renovatie van haar kerken en kloosters in Kosovo, die zwaar zijn beschadigd door Kosovo-Albanese relschoppers.
Bisschop Artemije, een harde nationalist, vindt elke vorm van samenwerking met westerse organisaties, die Kosovo’s onafhankelijkheid steunen, ‘landverraad’ en weigert de financiële steun ‘in naam van het vaderland’. Zijn hulpbisschop Teodosije is pragmatischer, en probeert – tot woede van Artemije – toch met de renovatie te starten.
Dat het slepende conflict nu tot uitbarsting komt, is geen toeval. Sinds de Servische verkiezingen van mei staan de verhoudingen tussen de pro- en anti-westerse politici, die beide dingen naar de steun van de kerk, op scherp. En sinds enkele maanden ligt de kerkleider, de 93-jarige patriarch Pavle, doodziek in het ziekenhuis. In de Servisch-orthodoxe kerk, die sinds de val van het communisme zeer populair is onder de Servische bevolking, is een hevige opvolgingsstrijd uitgebroken.
Omdat het conflict vorige week tot knokkende monniken leidde, kwam de Heilige Synode, de leiding van de kerk in afwezigheid van de patriarch, in spoedberaad bijeen. Na vijf uur vergaderen besliste de Heilige Synode dat Artemije te snel en ondoordacht had gereageerd, dat Teodosijes ontslag ongeldig was en dat het dispuut moest worden beëindigd.
Maar veel effect zal die beslissing niet hebben, denkt Milan Vukomanovic, socioloog van de religie en hoogleraar aan de Universiteit van Belgrado. ‘De Heilige Synode wordt geleid door de Montenegrijnse bisschop Amfilohije, een rivaal van Artemije in de strijd om de patriarch op te volgen’, zegt Vukomanovic. ‘En Artemije heeft een machtige positie. In de orthodoxe kerk is de patriarch niet oppermachtig, zoals de paus in de rooms-katholieke kerk. Artemije is als het ware god in zijn eigen bisdom.’
‘Wat er gaat gebeuren, hangt af van wie de nieuwe patriarch wordt’, zegt Vukomanovic. ‘Zolang patriarch Pavle niet sterft of aftreedt, zal de Heilige Synode waarschijnlijk een afwachtende houding aannemen. Ze zullen het een tijdje laten koken, in de hoop dat het vanzelf uitdooft.’
