Profiel
‘Koopman, Dominee, Generaal’, Sven Koopmans verlaat de politiek met een pleidooi voor realisme
Realisme en nationaal belang, zijn het termen waar de VVD patent op heeft? Als je Sven Koopmans mag geloven wel. Koopmans raakte in september 2018 - na het plotse vertrek uit de politiek van Han ten Broeke - plotseling in de Haagse politiek verzeild. Daarvoor had hij, behalve als advocaat een succesvolle carrière als VN-onderhandelaar in crisisgebieden.
Nu heeft hij zijn Haagse ervaringen opgeschreven. Interessant, omdat Koopmans een in Den Haag ongebruikelijke bescheidenheid koppelt aan weloverdachte meningsvorming. Het is hem niet meegevallen, proef je uit Dominee, Koopman, Generaal - een kort boek waarin hij zich keert tegen de manier waarop het buitenlandbeleid in de Kamer besproken wordt. ‘De rol van de Kamer is vaak die van commentator: het najagen van incidenten in verre buitenlanden waar we nauwelijks invloed op hebben, en verder het debatteren over gebeurtenissen achteraf.’
Instemmend citeert hij Frits Bolkestein, die dertig jaar geleden al vaststelde dat ‘in een lang proces dat is begonnen bij Augustinus en geëindigd bij Marx’, het einde der tijden zich heeft verschoven ‘van het hiernamaals naar overmorgen’. In 2020 was het gisteren, aldus Koopmans.
Gidsland
Veel van zijn klachten zijn herkenbaar - zoals over de lawine aan Kamervragen en de hijgerigheid van politici en media - en allerminst nieuw. Maar zijn betoog tegen het opgeheven vingertje, de getuigenispolitiek en het gidsland-idee doet ook een beetje verouderd aan. Hoezo gidsland? Nederland heeft lang niet zo weinig uitgegeven aan ontwikkelingssamenwerking als nu, het was een voorloper in de ontwikkeling van het populisme en elk spoor van idealisme in de Europese Unie is bij de meeste partijen al lang ingeruild voor diverse gradaties van euroscepsis.
Laten we niet bang zijn, schrijft Koopmans, waar nodig zaken te doen met autocraten en dictators. Zeker. Maar was het niet PvdA-voorman Diederik Samsom die een grote bijdrage leverde aan de Turkije-deal over vluchtelingen?
‘We zitten hier zozeer in een oase’, zei Koopmans bij de presentatie van zijn boek donderdag in Nieuwspoort, ‘dat we denken dominee te kunnen spelen, maar niet eens een handelsverdrag met onze vriend Canada kunnen sluiten. Dan ben je los van de werkelijkheid.’ Hij roept dan ook op tot herbezinning - minder uit zijn op zichtbaarheid, meer op effectiviteit.
Bram van Ojik gaf bij de presentatie wat tegengas, onder andere door te bestrijden dat alleen de VVD het nationale belang nastreeft. ‘In de praktijk zijn we juist heel goed in het beschermen van onze belangen en gaat de vraag erover - ook in veel debatten tussen GroenLinks en de VVD - wat nou precies het Nederlandse belang is.’
Bang voor kritiek
Koopmans rekent politici en media (en het miniscule gilde der ‘diplomatieke commentatoren’) ook aan dat ze bang zijn voor kritiek vanuit grote EU-landen. Als voorbeeld noemt hij de opstelling van het kabinet-Rutte inzake het herstelplan. Ook hier duikt de VVD-definitie van nationaal belang op als de enige echte. Maar de kritiek richtte zich niet op Ruttes aandacht voor het Nederlandse belang - maar op zijn definitie daarvan en de diplomatieke strategie: eenzijdige aandacht voor financiële aspecten, de effectiviteit van zijn kleine-landen-alliantie en de gemiste draai van Merkels Duitsland.
De uitkomst van de onderhandelingen bevestigde dat: het herstelplan kwam er en Rutte mocht nadien aan Geert Wilders uitleggen waarom hij ondanks zijn inzet met 390 miljard aan ‘giften’ voor zuidelijke en centraal-Europese landen thuiskwam.
Koopmans verlaat de politiek naar eigen zeggen omdat hij in de internationale diplomatie ‘meer resultaten’ kan behalen. De achterblijvers ‘in politiek en media’ tot wie hij zijn ‘kritische doch vriendelijke boodschap’ richt, blijven achter met de vraag: maar dient het ook het nationaal belang?
