Koninklijke familie in Maastricht: ‘Zo’n feest als dit heeft geen enkel ander land’

‘Hij staat er maar half op!’ Resi (‘eigenlijk heet ik Theresia’) heeft met een groepje vrouwen geduldig achter een dranghek op Het Bat langs de Maas staan wachten op de koninklijke familie. Nu zijn ze langsgekomen, heeft Resi een foto gemaakt van prins Constantijn en is het snapshot wel heel impressionistisch geworden. Ze kan er om lachen.

Na twee jaar uitstel door de pandemie kan Maastricht eindelijk de Oranjes ontvangen. ‘Wat in het vat zit, verzuurt niet’, had koning Willem-Alexander beloofd en hij houdt woord. Deze woensdag presenteert de koning zich met zijn gezin, Constantijn en Laurentien, en de vier neven en hun echtgenoten aan het Limburgse publiek. Op de dag waarop hij 55 is geworden of, zoals burgemeester Annemarie Penn-te Strake het formuleert, hij ‘zijn elfde lustrum viert’.

Drie harmonieën, een kinderkoor en een kapelaan

Het programma van ruim twee uur is klokslag 11 op de Sint Servaasbrug begonnen met drie harmonieën, een kinderkoor en kapelaan Erik Odekerke uit Dagboek van een herdershond. Ooit een televisieserie, nu een musical in het MECC. Regisseur Servé Hermans van Toneelgroep Maastricht heeft ook een voorname rol gespeeld in het ontwikkelen van deze koningsdag.

Naast aandacht voor het rijke Limburgse verenigingsleven is er ruimte voor omliggende plaatsen. Zo mag Beek het kruidenbitter Els promoten. Enkele tientallen republikeinse demonstranten hebben toestemming gekregen om langs de route ‘Willem de Laatste’ en ‘Dag dag dag monarchie’ te scanderen. Schuin er tegenover staat een groep Oranjeliefhebbers die juist ‘Oh, wat zijn ze mooi’ zingt.

‘Je kunt niet zomaar zeggen: we zijn geen monarchie meer’, vindt Ellen Ohoioeloen, die uitbundig meezingt. ‘Natuurlijk zijn er wel wat dingetjes, met dat geld en zo, maar prinses Amalia heeft al een statement gemaakt door haar uitkering terug te storten. En zo’n feest als dit is toch uniek, dat heeft geen enkel ander land.’

Dansbaar optreden en herdenkingsmunt

Op weg naar de ‘Poort van Europa’, waar dj’s Lucas en Steve een zeer dansbaar optreden verzorgen, hebben Willem-Alexander en Amalia de eerste exemplaren van een herdenkingsmunt geslagen: 30 jaar verdrag van Maastricht. Staatssecretaris Marnix van Rij (Financiën) is erbij en blijkt een rijke geschiedenis met koninklijke verjaardagen te hebben. ‘Mijn vader werkte van 1964 tot 1983 bij de Rijksvoorlichtingsdienst. Ik ging als kind al mee naar het defilé op Soestdijk.’

Het is de zesde Koningsdag nieuwe stijl. In 2013, na de inhuldiging in Amsterdam, kondigde Willem-Alexander aan dat de familie voortaan jaarlijks één stad met een regiofunctie zou bezoeken. Koningin Juliana ontving het volk in haar voortuin, koningin Beatrix ging het land in en combineerde altijd een kleinere gemeente met een grotere. De Rijp en Amstelveen werden in 2014 gecompenseerd voor het niet doorgaan van Koninginnedag in het inhuldigingsjaar. Daarna trok de koning achtereenvolgens naar Dordrecht, Zwolle, Tilburg, Groningen en Amersfoort.

In 2020 stokte de reeks door de lockdown en werd, als ‘woningsdag’, een geïmproviseerde viering vanuit paleis Huis ten Bosch gestreamd. Vorig jaar ging het koninklijk gezin naar de afgesloten High Tech Campus in Eindhoven, zonder verdere familie en zonder publiek. ‘Het was een Koningsdag om nooit te vergeten’, zei Willem-Alexander daar in zijn slotwoord. ‘En om nooit te herhalen.’

Boks is blijvertje

Vandaag zijn de selfies terug, het handen schudden - fysiek contact is weer mogelijk en daarnaast is de boks een blijvertje. De monarchie als staatsvorm vereist zichtbaarheid en tastbaarheid van de familie die bij erfopvolging het staatshoofd levert. Corona saboteerde die formule en de fouten met de regels die het gezin beging, geldend voor alle Nederlanders, maakten het er niet beter op.

De werkbezoeken bleven gestaag doorgaan, maar de mogelijkheden voor media-aandacht waren minimaal. Zowel het opiniepanel van EenVandaag als bureau Ipsos voor de NOS peilden voorafgaand aan Koningsdag een dalende waardering voor niet alleen koning Willem-Alexander maar ook koningin Máxima, sinds jaar en dag de populairste Nederlandse royal.

Natuurlijk, dat zijn dagkoersen - met de toespraak op 4 mei 2020 op een lege Dam legde de koning juist weer veel eer in. Maar toch. Er is werk aan de winkel voor de familie en dat besef lijkt deze dag te domineren. Uitgerekend in een provincie die in de geschiedenis niet altijd de meest Oranjegezinde is geweest: carnaval is er op zijn minst net zo belangrijk, zo niet belangrijker dan Koningsdag, en Brussel is in de historie vaak dichterbij geweest dan Den Haag.

‘De dag dat heel Holland Limburgs lult’

Maar het massaal toegestroomde publiek laat de koning niet in de steek. Zelf zegt hij in diverse microfoons dat hij een functie voor de lange termijn vervult en met ‘opbouwende kritiek’ goed kan omgaan. Dat moet ook, vindt hij verwijzend naar de oorlog in Oekraïne, ‘omdat je anders kunt eindigen als Poetin en dat wil niemand’.

Via drie inhakers van ‘walskoning’ André Rieu en zijn orkest op het Onze Lieve Vrouweplein eindigt deze Koningsdag op het Vrijthof met Rowwen Hèze, de band die al dertig jaar wacht op de dag ‘dat heel Holland Limburgs lult’. ‘Het waren twee lange jaren van individueel coronaleed en collectief chagrijn’, zegt de koning in zijn dankwoord, ‘maar we zijn dankbaar dat we deze dag in vrede en vrijheid kunnen vieren.’