Koenders versterkt diplomatieke ring rond EU

Het Nederlandse diplomatieke netwerk wordt komend jaar stevig versterkt aan de oostelijke en zuidelijke flanken van de Europese Unie. Liefst 19 van de 22 nieuw benoemde ambassadeurs gaan naar die regio. Velen zijn diplomatieke zwaargewichten. Voor de operatie trekt het kabinet 20 miljoen euro uit.

Dit blijkt uit gesprekken met betrokkenen en uit recente uitlatingen van minister Bert Koenders (Buitenlandse Zaken) in persberichten en brieven aan de Tweede Kamer. 'De capaciteit op Nederlandse ambassades in de ring van instabiliteit rond Europa wordt vergroot', schreef Koenders dit najaar aan de Kamer. 'De gruweldaden van terreurgroep ISIS, de menselijke wanhoop op de Middellandse Zee, de moeizame relatie met Rusland en de nasleep van MH17 raken ons direct. Niet alleen moeten we reageren, maar we willen én kunnen ook een bijdrage leveren', aldus de minister.

Het kabinet heeft woord gehouden en begint in 2016 met een diplomatiek offensief aan de randen van Europa en ook meer oostwaarts richting Rusland, blijkt uit de ambassadeursbenoemingen eind december. Zo is de huidige hoogste ambtenaar van het ministerie van Buitenlandse Zaken, secretaris-generaal Renée Jones-Bos, op 18 december benoemd tot de nieuwe Nederlandse ambassadeur in Moskou. Door kenners wordt zij beschouwd als een van de machtigste vrouwen in de diplomatie en het is geenszins toeval dat juist zij vanaf aankomende zomer naar Rusland wordt gestuurd.

'Een van de eerste zaken waarmee Jones-Bos te maken gaat krijgen is de ruzie over waar de vermoedelijke daders van de MH17-ramp berecht gaan worden', zegt directeur Ko Colijn van instituut Clingendael. 'Een zeer delicate kwestie. Logisch dat ze een zwaargewicht als haar kiezen.' Een topdiplomaat is ook vereist omdat de relatie met Rusland ernstig is bekoeld sinds de militaire ingrepen van Rusland op de Krim en in Oost-Oekraïne.

Extra personeel

Jones-Bos heeft het juiste profiel: ze was eerder ambassadeur in Washington, studeerde Ruslandkunde en toonde zich in het verleden een 'vasthoudende, bekwame onderhandelaar die geen spier vertrekt', aldus Colijn. Ze kreeg in 2006 de Syrisch-Nederlandse kinderen Sara (11) en Ammar (13) terug naar huis nadat zij de Nederlandse ambassade waren binnen gevlucht.

Ook de nieuwe Nederlandse Permanent Vertegenwoordiger bij de Europese Unie wordt een zwaargewicht: Robert de Groot. Hij is nu directeur-generaal Europese Samenwerking. Een andere topdiplomaat, Ron van Dartel, is nu ambassadeur in Moskou maar gaat naar Polen. In dat land vindt komende zomer een zeer belangrijke NAVO-top plaats. De Nederlandse vertegenwoordiging bij het NAVO-hoofdkwartier in Brussel zelf heeft nu nog de kleinste bezetting ooit, maar krijgt er van Koenders een uitgezonden medewerker bij.

'Vanuit het besef dat een groot deel van de ontwikkelingen in de wereld om een Europese aanpak vragen, is het noodzakelijk een aantal Europese posten te versterken', zegt de minister over de Europese benoemingen. 'We moeten de besluitvorming op hoofdstedenniveau actiever kunnen beïnvloeden.'

Vanwege de toegenomen migratiestromen en de terreurdreiging worden ook de ambassades in Ankara (Turkije), Athene (Griekenland), Rome (Italië) en Nicosia (Cyprus) uitgebreid met een extra diplomaat. Daarnaast worden bestaande diplomatieke posten aan de zuidflank van Europa versterkt met extra personeel: Algiers, Amman, Beiroet, Doha, Muscat, Rabat, Ramallah, Tel Aviv, Istanbul en Teheran.

'Commissie van wijzen'

De diplomatieke versterking is mogelijk omdat er op basis van een Tweede-Kamermotie 20 miljoen euro minder hoeft te worden bezuinigd op de begroting van Buitenlandse Zaken. 'Deze trendbreuk in de financiering van de diplomatie komt zeker niet te vroeg', aldus Koenders.

Ook inhoudelijk lijkt er sprake te zijn van een trendbreuk. Nederlandse diplomaten gaan zich onder het bewind van Koenders meer richten op het beheersen van bedreigingen rondom Europa en minder op handel drijven. Opvallend, want in 2013 kreeg toenmalig minister Frans Timmermans van Buitenlandse Zaken nog het dringende advies van een 'commissie van wijzen' onder leiding van voormalig topambtenaar Arthur Docters van Leeuwen om de economische diplomatie een grotere rol toe te bedelen.

Helemaal verdwenen is dat idee niet. Zo is op 18 december nog de allereerste ambassadeur voor Myanmar benoemd om de economische kansen daar 'te verzilveren'. Ook de handelsposten Almaty (Kazachstan) en Abidjan (Ivoorkust) zijn opgewaardeerd tot een volwaardige ambassade.

Maar veelzeggend is de keus van Koenders om 19 van de 22 nieuwe ambassadeurs te plaatsen op geografische plaatsen in en rondom Europa waar vooral problemen als migratie en terreur aandacht behoeven. In zijn beleidsagenda 2016 schrijft de bewindsman: 'Deze instabiliteit zo dichtbij Europa zal niet van vandaag op morgen verdwijnen. We zullen lange tijd, in internationaal verband, hard moeten werken aan blijvende oplossingen voor de brandhaarden om ons heen.'