Klopt dit wel: Is 12 miljard kuub gaswinning een veilige bovengrens?

Om het gevaar op aardbevingen in Groningen zo klein mogelijk te houden, zal de gaswinning volgend jaar onder het ‘veilige niveau’ van 12 miljard kubieke meter aardgas blijven, zo verkondigde minister Eric Wiebes van Economische Zaken en Klimaat vorige week. Onder die limiet zou de kans op aardbevingen minder groot zijn.

Klopt het?

Het advies om de gaswinning terug te schroeven tot 12 miljard kuub in verband met aardbevingrisico’s is afkomstig uit twee verschillende onderzoeksrapporten van het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM). Een stamt uit 2013 en een tweede uit 2018. Volgens beide rapporten zou een jaarlijks productieniveau van 12 miljard kuub het risico op aardbevingen minimaliseren.

De aan deze conclusie ten grondslag liggende modellen combineren eigenschappen van de ondergrond, aardbevingen die zich al hebben voorgedaan en de hoeveelheid gas die de afgelopen jaren is opgepompt, tot een risicovoorspelling. Deze modellen zitten echter vol onzekerheden – iets wat het SodM zelf ook benadrukt.

Er zijn onzekerheden over de eigenschappen van de aardlagen, de wrijving er tussen, de porositeit van het gesteente en ga zo maar door. ‘We kunnen nou eenmaal niet bij ons studieobject om te meten’, zegt geofysicus Rob Govers van de Universiteit Utrecht.

Daarom gebruiken de wetenschappers hiervoor schattingen. Vervolgens ‘trainen’ ze het model op werkelijke waarnemingen, namelijk de aardbevingen die al hebben plaatsgevonden. Zodra het model zo is ingesteld dat het die bestaande aardschokken goed beschrijft, kunnen de onderzoekers gaan ‘spelen’ met de variabelen: wat gebeurt er als we de gaswinning met de helft terugschroeven?

Helaas is het aantal waarnemingen beperkt: een paar honderd bevingen per jaar is volgens geofysicus Govers erg weinig om een betrouwbaar model op te trainen. Dat het aantal aardschokken afneemt bij verminderde gaswinning, lijkt wel logisch: tussen 2003 en 2017 werd er flink meer gas opgepompt dan vóór die tijd en namen ook de bevingen sterk toe. Of het omgekeerde ook gebeurt, is echter onduidelijk. ‘Bij gasproductie komt het gesteente onder spanning te staan, maar we weten niet of die spanningen zich ophopen en blijven doorwerken’, zegt Govers. ‘We gaan ervan uit dat de snelheid van pompen bepalend is, maar we weten het niet. We weten niet waar het ventiel zit op het systeem.’

Ook volgens Manuel Sintubin, hoogleraar Geodynamic van de Universiteit Leuven, valt er weinig met zekerheid te zeggen over een veilige grens. ‘Er zullen nog altijd aardbevingen voorkomen, en ook over de kracht ervan valt niets eenduidig te zeggen. Alles wijst erop dat de kans op zware aardbevingen zal afnemen, maar niemand kan uitsluiten dat ze zich nog in de toekomst voordoen.’ Ook het KNMI, eveneens betrokken bij onderzoek naar seismische activiteit in Groningen, zegt dat de kans op aardbevingen voorlopig blijft bestaan.

Eindoordeel

Niemand weet hoe de ondergrond reageert op 12 miljard kuub aan gaswinning. De kans is wel groot dat er zich minder aardbevingen zullen voordoen dan bij gaswinning boven die limiet.